پژوهشگران سازمان همکاری کاکرین، مروری را بر تاثیرات مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها به منظور درمان افراد مبتلا به وبا (cholera) انجام دادند. آنها پس از جست‌وجو برای یافتن کارآزمایی‌های مرتبط، تعداد 39 کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل‌شده را شامل 4623 فرد مبتلا به وبا وارد این مرور کردند.
وبا چیست و آنتی‌بیوتیک‌ها چگونه عمل می‌کنند؟
وبا عبارت است از نوعی اسهال شدید آبکی که از طریق غذا و آب آلوده به باکتری Vibrio cholerae از فردی به فرد دیگر سرایت می‌کند. وبا در مکان‌هایی که آب و بهداشت ضعیفی دارند، شایع است و گاهی اوقات باعث بروز بیماری‌های همه‌گیر بزرگ شده و هزاران نفر بیمار می‌شوند.
این بیماری می‌تواند باعث دهیدراتاسیون (dehydration) شدید و مرگ‌ومیر بیمار شود، بنابراین درمان اصلی عبارت است از مصرف مایعات و نمک به صورت خوراکی تحت عنوان نمک‌های رهیدراتاسیون (rehydration) خوراکی، یا تزریق آنها. آنتی‌بیوتیک‌ها با پاک‌سازی زودتر باکتری‌ها از سیستم ایمنی بدن فرد، می‌توانند مدت و شدت بیماری را کاهش داده و انتقال به جلو (onward transmission) به افراد دیگر را کاهش دهند.
پژوهش‌ها چه می‌گویند؟
درمان آنتی‌بیوتیکی طول دوره اسهال را تا حدود یک روز و نیم کوتاه کرد (طول دوره طبیعی آن میان سه و چهار روز است) و مقدار کل مایع دفع‌شده را از طریق اسهال به نصف کاهش داد. در نتیجه، نیاز به مایعات رهیدراتاسیون نیز تقریبا به نصف کاهش یافت.
درمان آنتی‌بیوتیکی همچنین با کاهش طول دوره دفع Vibrio cholerae از طریق اسهال، مدت زمانی را که بیمار ناقل بیماری است، کوتاه کرد.
مزایای مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها هم در کارآزمایی‌هایی که فقط افراد مبتلا به دهیدراتاسیون شدید را انتخاب کردند و هم در مواردی که افرادی را با سطوح مختلف دهیدراتاسیون به کار گرفتند، مشاهده شد.
به نظر می‌رسد تتراسایکلین (tetracycline) یا آزیترومایسین (azithromycin) موثرتر از برخی از آنتی‌بیوتیک‌های دیگر تست‌شده باشند، اما انتخاب آنتی‌بیوتیک برای استفاده، به مقاومت دارویی در مکان جغرافیایی بروز بیماری بستگی دارد.
در درمان وبا، داروهای ضدمیکروبی منجر به بهبودی قابل توجهی در پیامدهای بالینی و میکروبیولوژیکی می‌شوند که تاثیرات مشابهی در بیماران بدحال و غیر بدحال مشاهده می‌شود. آزیترومایسین و تتراسایکلین ممکن است مزایایی نسبت به آنتی‌بیوتیک‌های دیگر داشته باشند.
وبا (cholera)، اسهال آبکی حاد است که در اثر عفونت با باکتری Vibrio cholerae ایجاد شده و نوع شدید آن می‌تواند باعث دهیدراتاسیون (dehydration) سریع بدن و مرگ بیمار شود. مدیریت موثر، مستلزم تشخیص زودهنگام و رهیدراتاسیون (rehydration) با استفاده از نمک‌های رهیدراتاسیون خوراکی یا مایعات داخل وریدی است. در این مرور، مزایای بیشتر درمان وبا را با داروهای ضدمیکروبی ارزیابی می‌کنیم.
کمّی‌سازی مزیت درمان ضدمیکروبی برای بیماران مبتلا به وبا، و تعیین این موضوع که میان کلاس داروهای ضدمیکروبی یا برنامه‌های دوزبندی آنها، تفاوتی وجود دارد یا خیر.
تا مارچ 2014، به جست‌وجو در پایگاه ثبت تخصصی گروه بیماری‌های عفونی در کاکرین، پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل‌شده کاکرین (CENTRAL)؛ PubMed؛ EMBASE؛ ایندکس مدیکوس آفریقایی (African Index Medicus)؛ LILACS؛ Science Citation Index؛ متارجیستر کارآزمایی‌های کنترل‌شده؛ پلتفرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت؛ خلاصه مقالات کنفرانس‌ها؛ و فهرست منابع پرداختیم.
کارآزمایی‌های بالینی تصادفی‌سازی و شبه-تصادفی‌سازی و کنترل‌شده شامل بزرگسالان و کودکان مبتلا به وبا که به مقایسه موارد زیر پرداختند: 1) هرگونه درمان ضدمیکروبی با دارونما (placebo) یا عدم درمان؛ 2) درمان‌های ضدمیکروبی مختلف به صورت سر به سر (head-to-head)؛ یا 3) برنامه‌های دوزبندی متفاوت یا دوره‌های مختلف درمان با یک درمان ضدمیکروبی یکسان.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم معیارهای ورود و خروج را اعمال کرده و داده‌ها را از کارآزمایی‌های واردشده استخراج کردند. طول دوره اسهال و حجم مدفوع به عنوان پیامدهای اولیه تعریف شدند. تفاوت میانگین (mean difference; MD) یا نسبت میانگین‌ها (ratio of mean; ROM) را برای پیامدهای پیوسته (continuous outcome)، با 95% فواصل اطمینان (CI) محاسبه کرده، و داده‌ها را با استفاده از متاآنالیز اثرات تصادفی (random-effect) تجمیع کردیم. کیفیت شواهد با استفاده از روش درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) ارزیابی شد.
تعداد سی و نه کارآزمایی با 4623 شرکت‌کننده در این مرور گنجانده شدند.
درمان ضدمیکروبی در برابر دارونما یا عدم درمان
به‌طور کلی، درمان ضدمیکروبی میانگین طول دوره اسهال را در مقایسه با دارونما یا عدم درمان تا حدود یک روز و نیم کوتاه کرد (MD؛ 36.77- ساعت، 95% CI؛ 43.51- تا 30.03-؛ 19 کارآزمایی، 1013 شرکت‌کننده، شواهد با کیفیت متوسط ). درمان ضدمیکروبی همچنین حجم کل مدفوع را تا 50% (ROM: 0.5؛ 95% CI؛ 0.45 تا 0.56؛ 18 کارآزمایی، 1042 شرکت‌کننده، شواهد با کیفیت متوسط ) و مقدار مایعات رهیدراتاسیون مورد نیاز را تا 40% (ROM: 0.60؛ 95% CI؛ 0.53 تا 0.68؛ 11 کارآزمایی، 1201 شرکت‌کننده، شواهد با کیفیت متوسط ) کاهش داد. میانگین طول دوره دفع مدفوع حاوی vibrio تقریبا تا سه روز کاهش یافت (MD؛ 2.74 روز، 95% CI؛ 3.07- تا 2.40-؛ 12 کارآزمایی، 740 شرکت‌کننده، شواهد با کیفیت متوسط).
ناهمگونی (heterogeneity) قابل توجهی در اندازه این مزایا وجود داشت، احتمالا به دلیل تفاوت در آنتی‌بیوتیک مورد استفاده، روش‌های انجام کارآزمایی (به‌ویژه تصادفی‌سازی موثر)، و زمان‌بندی ارزیابی پیامد. مزایای آنتی‌بیوتیک‌ها هم در کارآزمایی‌هایی که فقط بیماران مبتلا به دهیدراتاسیون شدید را انتخاب کرده، و هم در مواردی که بیمارانی را با سطوح مختلف دهیدراتاسیون به کار گرفتند، مشاهده شد.
مقایسه داروهای ضدمیکروبی
در مقایسه‌های سر به سر، هیچ تفاوتی در طول دوره اسهال یا حجم مدفوع برای تتراسایکلین (tetracycline) در مقایسه با داکسی‌سایکلین (doxycycline) (سه کارآزمایی، 230 شرکت‌کننده، شواهد با کیفیت بسیار پائین )؛ یا تتراسایکلین در مقایسه با سیپروفلوکساسین (ciprofloxacin) یا نورفلوکساسین (norfloxacin) (سه کارآزمایی، 259 شرکت‌کننده، شواهد با کیفیت متوسط ) مشاهده نشد. در مقایسه غیرمستقیم با کارآزمایی‌های بسیار بیشتر، به نظر می‌رسید تتراسایکلین نسبت به داکسی‌سایکلین، نورفلوکساسین و تری‌متوپریم-سولفامتوکسازول (trimethoprim-sulfamethoxazole) مزایای بیشتری برای پیامدهای اولیه مرور داشت.
تک دوز آزیترومایسین (azithromycin) طول دوره اسهال را تا بیش از یک روز در مقایسه با سیپروفلوکساسین (MD: -32.43؛ 95% CI؛ 62.90- تا 1.95-، دو کارآزمایی، 375 شرکت‌کننده، شواهد با کیفیت متوسط ) و تا نیم روز در مقایسه با اریترومایسین (erythromycin) (MD: -12.05؛ 95% CI؛ 22.02- تا 2.08-، دو کارآزمایی، 179 شرکت‌کننده، شواهد با کیفیت متوسط ) کوتاه کرد. این دارو با تتراسایکلین مقایسه نشد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.