ترومبوآمبولی (thromboembolism) (تشکیل لخته خونی ناخواسته) یک عارضه شایع در افرادی است که دچار ترومای فیزیکی شده‌اند و هم‌چنین علت مهمی برای مرگ‌ومیر به‌شمار می‌رود. نوع تروما، ارتباط با آسیب‌های عروقی، و استراحت طولانی‌مدت در بستر در بیمارستان، عوامل خطر شناخته‌شده برای ایجاد ترومبوز ورید عمقی (تشکیل لخته خونی در وریدهای اندام تحتانی) هستند که می‌توانند به ریه‌ها منتقل شده (آمبولی) و منجر به مرگ‌ومیر شوند. به همین دلیل، معمولا توصیه می‌شود افراد دچار ترومای شدید، تحت درمان‌های مکانیکی یا دارویی قرار گیرند تا از تشکیل لخته‌های خونی ناخواسته در آن‌ها پیشگیری شود. مداخلات مکانیکی می‌توانند شامل جوراب‌های فشارنده، یک لوله پلاستیکی پر از هوا که بر ناحیه دور ساق پا فشار وارد می‌کند، یک فیلتر فلزی لخته خونی که داخل ورید جاگذاری می‌شود، باشند؛ مداخلات دارویی نیز شامل هپارین تجزیه‌‌نشده (unfractionated heparin)، هپارین با وزن مولکولی پائین (low weight molecular heparin)، آنتی‌کوآگولانت‌ها (anticoagulant) (مانند وارفارین (warfarin))، داروهای آنتی‌پلاکت (مانند آسپرین (aspirin)) و غیره است. شانزده مطالعه، شامل 3,005 نفر، وارد این مرور شدند. شواهد محکمی را نیافتیم مبنی بر اینکه مداخلات مکانیکی یا دارویی، مرگ‌ومیر یا لخته‌های خونی راه‌یافته به ریه‌ها را کاهش می‌دهند، اما شواهدی را یافتیم که نشان می‌دهد آن‌ها می‌توانند از تشکیل لخته خونی در پاها پیشگیری کنند.
Read the full abstract
تروما یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر و ناتوانی در افراد جوان است. ترومبوآمبولی وریدی (venous thromboembolism; VTE) علت اصلی مرگ‌ومیر است. بیماران ترومایی با خطر بالای بروز ترومبوز ورید عمقی (deep vein thrombosis; DVT) مواجه هستند. بروز آن بسته به روش مورد استفاده برای اندازه‌گیری DVT و محل ترومبوز متفاوت است. به دلیل استراحت طولانی‌مدت و اختلالات انعقادی، بیماران ترومایی در معرض خطر بالای تشکیل ترومبوز قرار دارند. ترومبوپروفیلاکسی (thromboprohylaxis)، به روش مکانیکی یا دارویی، ممکن است با کاهش خطر VTE در بیماران ترومایی که بیش از روز اول در بیمارستان زنده می‌مانند، میزان مورتالیتی و موربیدیتی را در این جمعیت کاهش دهد.
مرور سیستماتیک قبلی، شواهدی را دال بر اثربخشی مداخلات دارویی یا مکانیکی پیدا نکرد. بااین‌حال، این مرور سیستماتیک 10 سال پیش انجام شد و بیشتر مطالعات واردشده در آن، کیفیت پائینی داشتند. از آن زمان به بعد، کارآزمایی‌های جدیدی انجام شده‌اند. اگرچه دستورالعمل‌های بالینی فعلی، استفاده از ترومبوپروفیلاکسی را در بیماران ترومایی توصیه می‌کنند، از زمان انتشار آن، هیچ مرور سیستماتیک جامع و به‌روزشده‌ای صورت نگرفته است.
اهداف
ارزیابی تاثیرات ترومبوپروفیلاکسی در بیماران ترومایی بر مورتالیتی و بروز ترومبوز ورید عمقی و آمبولی ریوی. مقایسه تاثیرات مداخلات مختلف ترومبوپروفیلاکسی و تاثیرات آن‌ها براساس نوع تروما.
روش‌های جست‌وجو
پایگاه ثبت تخصصی گروه صدمات در کاکرین (جست‌وجو در 30 اپریل 2009 انجام شد)؛ پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل‌شده کاکرین، سال 2009، شماره 2 ( کتابخانه کاکرین )؛ MEDLINE (OVID) از سال 1950 تا اپریل (هفته 3) سال 2009؛ EMBASE (OVID) از سال 1980 تا اپریل (هفته 17) سال 2009؛ PubMed (جست‌وجو در 29 اپریل 2009 انجام شد)؛ ISI Web of Science: Science Citation Index Expanded (SCI-EXPANDED) (1970 تا اپریل 2009)؛ ISI Web of Science: نمايه‌نامه استنادی مقالات کنفرانس‌های علمی (CPCI-S) (1990 تا اپریل 2009) را جست‌وجو کردیم.
معیارهای انتخاب
کارآزمایی‌های بالینی تصادفی‌سازی و کنترل‌شده، شامل افرادی در هر سن و دچار ترومای شدید، که براساس یک یا چند معیار زیر تعریف شدند: فیزیولوژیکی: ترومایی نافذ یا بلانت (blunt) با آسیب به بیش‌از دو عضو و علائم حیاتی ناپایدار، آناتومیکی: افرادی با نمره شدت آسیب (Injury Severity Score; ISS) بالاتر از 9، مکانیسم: افرادی که در یک حادثه با «انرژی بالا» با خطر آسیب شدید، علی‌رغم وجود علائم حیاتی پایدار و طبیعی، درگیر شده‌اند. کارآزمایی‌هایی را که فقط بیماران سرپایی را وارد کردند، کارآزمایی‌هایی را که فقط افراد دارای شکستگی مفصل ران یا افراد دچار آسیب‌های حاد ستون فقرات را وارد کردند، حذف کردیم.
گردآوری و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها
چهار نویسنده، به صورت دوتایی (LB و CM؛ EF و RC)، به‌طور مستقل از هم عناوین و چکیده‌ها را بررسی کردند، داده‌ها را استخراج کرده، خطر سوگیری (bias) کارآزمایی‌ها را ارزیابی کرده و داده‌ها را آنالیز کردند. PP هرگونه اختلاف‌نظر میان نویسندگان را برطرف کرد.
نتایج اصلی
شانزده مطالعه (n = 3005) وارد این مرور شدند. چهار کارآزمایی، تاثیر هر نوع پروفیلاکسی (مکانیکی و/یا دارویی) را در مقایسه با عدم استفاده از پروفیلاکسی بررسی کردند. پروفیلاکسی، خطر بروز DVT را در افراد مبتلا به تروما کاهش داد (RR: 0.52؛ 95% CI؛ 0.32 تا 0.84). پروفیلاکسی مکانیکی، خطر بروز DVT را کاهش داد (RR: 0.43؛ 95% CI؛ 0.25 تا 0.73). پروفیلاکسی دارویی در کاهش خطر بروز DVT، موثرتر از روش‌های مکانیکی بود (RR: 0.48؛ 95% CI؛ 0.25 تا 0.95). به نظر می‌رسد LMWH در مقایسه با UH، خطر بروز DVT را کاهش می‌دهد (RR: 0.68؛ 95% CI؛ 0.50 تا 0.94). افرادی که پروفیلاکسی مکانیکی و دارویی دریافت کردند، خطر کمتری برای ابتلا به DVT داشتند (RR: 0.34؛ 95% CI؛ 0.19 تا 0.60)
نتیجه‌گیری‌های نویسندگان
در هیچ‌یک از مقایسه‌های ارزیابی‌شده، هیچ شواهدی را پیدا نکردیم مبنی بر اینکه ترومبوپروفیلاکسی موجب کاهش مورتالیتی یا PE می‌شود. بااین‌حال، شواهدی را یافتیم که نشان می‌دهد ترومبوپروفیلاکسی از بروز DVT پیشگیری می‌کند. هرچند قدرت شواهد بالا نبود، با در نظر گرفتن اطلاعات موجود از دیگر شرایط مرتبط مانند جراحی، استفاده از هر روش پیشگیرانه را جهت جلوگیری از بروز DVT در افراد دچار ترومای شدید توصیه می‌کنیم.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.
