سوال مطالعه مروری
پلاسمای غنی از پلاکت اتولوگ چیست و برای درمان زخم‌های مزمن موثر هستند؟
پیشینه
زخم‌های مزمن، بریدگی‌هایی در پوست هستند که بهبود نمی‌یابد، یا نیاز به زمان طولانی برای التیام داشته، و به طور مکرر عود می‌کنند. زخم‌های مزمن عبارتند از زخم‌های فشاری، زخم‌های وریدی پا، زخم‌های شریانی، زخم‌های نوروتروفیک (neurotrophic)، و زخم‌های پا در افراد مبتلا به دیابت. پلاسمای غنی از پلاکت (platelet-rich plasma; PRP) اتولوگ، یک پتانسیل درمانی برای بهبود زخم به حساب می‌آید زیرا حاوی مولفه‌هایی مانند فیبرین (ماده تولید شده در کبد که باعث لخته شدن خون می‌شود) و غلظت بالایی از عوامل رشد است که تصور می‌شود به التیام و بهبود زخم کمک می‌کنند. شواهد مربوط به تاثیر درمانی PRP اتولوگ را بر بهبود زخم در افراد 18 سال یا بالاتر مبتلا به زخم‌های مزمن به هر علتی (مانند زخم فشاری، زخم شریانی، زخم وریدی) بررسی کردیم. هم‌چنین بیماران مبتلا به زخم با اتیولوژی (aetiology) مختلط (به عنوان مثال، ترکیبی از زخم‌های شریانی-وریدی) را نیز وارد کردیم.
آنچه ما یافتیم
تعداد 10 کارآزمایی بالینی تصادفی‌سازی شده را با مجموع 442 شرکت‌کننده (متوسط سن 61 سال و 42% زنان)، وارد کردیم. چهار مطالعه وارد شده، افرادی را با طیف وسیعی از زخم‌های مزمن به‌کار گرفتند؛ سه مطالعه افرادی را با زخم وریدی پا وارد کردند؛ و سه مطالعه دیگر شامل افراد مبتلا به دیابتی بود که مبتلا به زخم پا بودند. میانه (median) دوره درمان 12 هفته گزارش شد. همه به جز سه کارآزمایی محل تامین منابع مالی را گزارش دادند. چهار مورد از مطالعات، حمایت مالی خود را از شرکت‌های تولید دستگاه‌های PRP دریافت کردند.
نتایج درباره اینکه PRP اتولوگ به طور کلی التیام زخم‌های مزمن را در مقایسه با درمان استاندارد بهبود می‌بخشد یا خیر، غیر-قطعی بودند. ممکن استPRP اتولوگ، وضعیت بهبودی زخم پا را در افراد مبتلا به دیابت، در مقایسه با درمان استاندارد، افزایش دهد، اما مشخص نیست که PRP اتولوگ بر انواع دیگر زخم‌های مزمن موثر است یا خیر. سه مطالعه بروز عوارضی را مانند عفونت یا درماتیت (dermatitis) زخم گزارش دادند، اما نتایج تفاوتی را در خطر بروز عوارض جانبی در افراد تحت درمان با PRP یا مراقبت استاندارد نشان ندادند. این یافته‌ها، با توجه به تعداد کم مطالعات و بیماران وارد شده، و کیفیت ضعیف روش‌شناسی، مبتنی بر شواهدی با کیفیت پائین هستند.
این خلاصه به زبان ساده تا 16 جون 2015 به‌روز است.
ممکن است PRP التیام زخم پای دیابت را بهبود بخشد، اما این نتیجه‌گیری بر اساس شواهدی با کیفیت پائین از دو RCT کوچک به دست آمد. مشخص نیست که PRP بر بهبود دیگر زخم‌های مزمن تاثیر می‌گذارد یا خیر. سطح کیفیت کلی شواهد درباره تاثیر PRP اتولوگ در درمان زخم‌های مزمن، پائین است. تعداد بسیار کمی RCT برای ارزیابی PRP وجود دارند، و اگر این درمان تاثیری داشته باشد، آن‌ها برای تشخیص آن توان آماری کمی دارند، و به طور کلی در معرض خطر بالا یا نامشخص سوگیری قرار داشتند. انجام کارآزمایی‌های بالینی که به خوبی طراحی شده و دارای توان کافی باشند، مورد نیاز است.
پلاسمای غنی از پلاکت (platelet-rich plasma; PRP) اتولوگ، درمانی است شامل فیبرین (fibrin) و غلظت بالایی از عوامل رشد، با پتانسیل بهبود زخم‌های مزمن. این نخستین به‌روزرسانی از یک مطالعه مروری است که برای نخستین‌بار در سال 2012 منتشر شد.
تعیین اینکه استفاده از PRP اتولوگ باعث بهبود زخم‌های مزمن می‌شود یا خیر.
در ماه جون 2015، برای نخستین به‌روزرسانی، پایگاه ثبت تخصصی گروه زخم‌ها در کاکرین، پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL) (کتابخانه کاکرین): Ovid MEDLINE؛ Ovid MEDLINE (In-Process & Other Non-Indexed Citations)؛ Ovid EMBASE و EBSCO CINAHL را جست‌وجو کردیم. هم‌چنین برای یافتن کارآزمایی‌های بالینی در حال انجام و منتشر نشده به جست‌وجو در پلت‌فرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی (ICTRP) سازمان جهانی بهداشت (ژانویه 2015) پرداختیم. هیچ محدودیتی را از نظر زبان نگارش، تاریخ انتشار، یا شرایط مطالعه اعمال نکردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم که PRP اتولوگ را با دارونما (placebo) یا دیگر درمان‌های جایگزین برای درمان هر نوعی از زخم مزمن در بزرگسالان مقایسه کردند. هیچ محدودیت تاریخی یا زبان نگارش را اعمال نکردیم.
از متدولوژی استاندارد کاکرین استفاده کردیم، از جمله این که دو مرورگر به طور جداگانه مطالعات را برای گنجاندن انتخاب کردند، داده‌ها را استخراج و خطر سوگیری (bias) را ارزیابی کردند.
این جست‌وجو یک RCT جدید را شناسایی کرد، که مجموع RCTهای وارد شده را به عدد 10 رساند (442 شرکت‌کننده، 42% زن). میانه (median) تعداد شرکت‌کنندگان 29 نفر به ازای هر RCT بود (محدوده 10 تا 117). در چهار RCT بیمارانی با طیف وسیعی از زخم‌های مزمن به‌کار گرفته شدند؛ در سه RCT افرادی با زخم وریدی پا وارد شدند، و سه RCT زخم پا را در افراد مبتلا به دیابت در نظر گرفتند. میانه (median) دوره درمان 12 هفته (محدوده 8 تا 40 هفته) بود.
مشخص نیست که PRP اتولوگ، التیام زخم‌های مزمن را به طور کلی در مقایسه با درمان استاندارد (با یا بدون دارونما) بهبود می‌بخشد یا خیر (خطر نسبی (RR): 1.19؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.95 تا 1.50؛ I2 = 27%، شواهد با کیفیت پائین؛ 8 RCT؛ 391 شرکت‌کننده). ممکن است PRP اتولوگ، روند بهبودی زخم پا را در افراد مبتلا به دیابت در مقایسه با درمان استاندارد (با یا بدون دارونما) افزایش دهد (RR: 1.22؛ 95% CI؛ 1.01 تا 1.49؛ I2 = 0%، شواهد با کیفیت پائین، 2 RCT؛ 189 شرکت‌کننده). مشخص نیست که PRP اتولوگ بهبودی زخم‌های وریدی پا را تحت تاثیر قرار می‌دهد یا خیر (RR: 1.02؛ 95% CI؛ 0.81 تا 1.27؛ I2 = 0%). مشخص نیست که تفاوتی در میزان بروز خطر عوارض جانبی در افراد تحت درمان با PRP یا مراقبت استاندارد وجود دارد یا خیر (RR: 1.05؛ 95% CI؛ 0.29 تا 3.88؛ I2 = 0%، شواهد با کیفیت پائین از 3 کارآزمایی، 102 شرکت‌کننده).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.