پیشینه
تا به امروز، یک عامل دارویی با اثربخشی ثابت‌شده برای درمان سوء استفاده از کوکائین وجود ندارد. کوکائین یک آلکالوئید مشتق شده از برگ کوکا اریتروکسیلون (erythroxylon coca) است که به صورت پودر برای استفاده داخل بینی یا داخل وریدی یا به صورت کراک (crack)، یک شکل پایه آزاد که به شکل دود در می‌آید، استفاده می‌شود. سوء مصرف کوکائین یک مشکل عمده سلامت عمومی است زیرا مصرف آن می‌تواند با عوارض پزشکی و روانی‌اجتماعی از جمله گسترش بیماری‌های عفونی (مانند ایدز، هپاتیت و سل)، وقوع جرم، خشونت و قرار گرفتن نوزادان در معرض مواد مخدر همراه باشد. در این مرور کاکرین، به دنبال شواهدی در مورد اثربخشی و قابلیت پذیرش مصرف آگونیست‌های دوپامین به عنوان یک درمان، که به تنهایی یا در ترکیب با هر مداخله روانی‌اجتماعی برای درمان افراد معتاد به کوکائین استفاده می‌شوند، بودیم.
ویژگی‌های مطالعه
بانک‌های اطلاعاتی علمی و منابع اینترنتی را برای شناسایی کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (که در آنها شرکت‌کنندگان به‌طور تصادفی به دریافت داروی آگونیست دوپامین یا دارونما یا نوع دیگری از دارو با هدف کاهش مصرف کوکائین اختصاص داده شدند) جست‌وجو کردیم. همچنین تعداد موارد خروج از مطالعه و فراوانی عوارض جانبی را ارزیابی کردیم. بزرگسالان را از هر جنسیت، سن یا قومیت در نظر گرفتیم.
نتایج کلیدی
تعداد 24 مطالعه را با 2147 شرکت‌کننده، که همگی به کوکائین معتاد بودند، وارد کردیم. بیشتر بیماران، مردان (82%) با میانگین سنی 37 سال بودند. میانگین مدت کارآزمایی‌های واردشده، هفت هفته (محدوده 1.5 تا 16 هفته) بود؛ بیست و دو مطالعه در ایالات متحده آمریکا، یک مطالعه در برزیل و یک مطالعه در اسپانیا انجام شدند؛ همه به جز چهار مورد، در بیماران سرپایی صورت گرفتند.
کارآزمایی‌های واردشده داروهای زیر را مورد مطالعه قرار دادند: آمانتادین (amantadine، بروموکریپتین (bromocriptine)، ال دوپا/کاربی‌دوپا (L dopa/Carbidopa)، پرگولید (pergolide)، کابرگولین هیدرژین (cabergoline hydergine)، و پرامی‌پکسول (pramipexole). همگی آگونیست دوپامین را با دارونما (placebo) مقایسه کردند. چهار مطالعه آمانتادین را با داروهای ضدافسردگی مقایسه کردند.
هیچ تفاوتی را میان داروها و دارونما برای هیچ یک از پیامدهای مورد نظر نیافتیم: خروج از مطالعه (شواهد با کیفیت متوسط)، پرهیز (شواهد با کیفیت پائین)، شدت وابستگی (شواهد با کیفیت پائین)، عوارض جانبی (شواهد با کیفیت متوسط). مشخص شد که داروهای ضدافسردگی بهتر از آمانتادین برای پرهیز از مصرف بودند، اما این یافته بر اساس دو مطالعه با تعداد بسیار کم شرکت‌کنندگان و شواهدی با کیفیت پائین بود. شواهدی وجود ندارد که از استفاده بالینی از داروهای آگونیست دوپامین در درمان سوء مصرف کوکائین حمایت کند. شواهد تا 12 ژانویه 2015 به‌روز است.
شواهد فعلی برگرفته از RCTها استفاده از آگونیست‌های دوپامین را برای درمان سوء مصرف کوکائین تایید نمی‌کند. به دلیل فقدان شواهد، پزشکان باید هنگام تجویز آنها، مزایای احتمالی درمان را در برابر عوارض جانبی احتمالی بسنجند. حتی مزایای بالقوه ترکیب یک آگونیست دوپامین با یک مداخله روانی‌اجتماعی قوی‌تر، که توسط مرور قبلی کاکرین (Soares 2003) پیشنهاد شد، توسط نتایج این به‌روزرسانی مرور کاکرین پشتیبانی نمی‌شوند.
سوء استفاده از کوکائین در واقع مشکلی است که برای آن هیچ گونه درمان دارویی که اثربخشی آن به اثبات رسیده باشد، وجود ندارد. پیشرفت‌های صورت گرفته در نوروبیولوژی می‌توانند راهنمای توسعه دارو در آینده باشد.
بررسی اثربخشی و قابلیت پذیرش آگونیست‌های دوپامین به تنهایی یا در ترکیب با هر نوع مداخله روانی‌اجتماعی در درمان افرادی که از کوکائین سوء استفاده می‌کنند.
جست‌وجو را در 12 ژانویه 2015 انجام دادیم. پایگاه ثبت تخصصی گروه مواد مخدر و الکل در کاکرین (CDAG)؛ PubMed؛ EMBASE؛ CINAHL؛ PsycINFO؛ ICTRP؛ clinicaltrials.gov را جست‌وجو کرده و فهرست منابع را غربالگری کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs) و کارآزمایی‌های بالینی کنترل‌شده (controlled clinical trials; CCTs) که به مقایسه آگونیست‌های دوپامین به تنهایی یا همراه با مداخلات روانی‌اجتماعی در برابر دارونما (placebo)، عدم درمان یا دیگر مداخلات دارویی پرداختند.
از پروسیجرهای استاندارد روش‌شناسی (methodology) کاکرین استفاده کردیم.
بیست و چهار مطالعه، شامل 2147 شرکت‌کننده، معیارهای ورود را داشتند. با مقایسه هر نوعی از آگونیست دوپامین با دارونما، هیچ تفاوتی را برای هیچ یک از پیامدهای مورد نظر نیافتیم: خروج از مطالعه (شواهد با کیفیت متوسط)، پرهیز (شواهد با کیفیت پائین)، شدت وابستگی (شواهد با کیفیت پائین)، عوارض جانبی (شواهد با کیفیت متوسط). این نتیجه‌گیری همچنین زمانی مشاهده شد که آگونیست‌های تکی دوپامین با دارونما مقایسه شدند. بر اساس نتایج دو مطالعه با 44 شرکت‌کننده، شواهدی را با کیفیت پائین برای مقایسه آمانتادین (amantadine) با داروهای ضدافسردگی یافتیم که در نهایت مشخص شد داروهای ضدافسردگی برای پرهیز بهتر عمل کردند (RR: 0.25؛ 95% CI؛ 0.12 تا 0.53). هیچ تفاوتی برای تعداد موارد خارج شده از مطالعه یا عوارض جانبی، شواهد برای هر دو با کیفیت متوسط، یافت نشد.
وجود ایرادات عمده در مطالعات واردشده مربوط به سوگیری انتخاب (selection bias) بود زیرا اکثر مطالعات اطلاعاتی را در مورد روش‌های تولید توالی (sequence generation) (80%) و پنهانسازی تخصیص (allocation concealment) (86%) گزارش نکردند: نیمی از مطالعات واردشده در معرض خطر نامشخص سوگیری عملکرد (performance bias) و 62.5% در معرض خطر نامشخص سوگیری تشخیص (detection bias) برای آنچه که به پیامدهای ذهنی مربوط می‌شود، بودند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.