شیستوزومیاز ادراری چیست و چگونه درمان می‌شود؟
شیستوزومیاز ادراری یک بیماری است که در اثر آلودگی افراد به کرم انگلی شیستوزوما هماتوبیوم (Schistosoma haematobium) ایجاد می‌شود. این کرم‌ها در عروق خونی اطراف مثانه فرد مبتلا زندگی کرده و کرم، تخم‌هایی را آزاد می‌کند که در ادرار فرد آزاد می‌شود. اگر ادرار به حوضچه‌ها یا دریاچه‌ها منتقل شود، تخم‌ها می‌توانند بیرون آمده و افرادی را که در حال شست‌وشو یا شنا هستند، آلوده کنند. عفونت می‌تواند باعث وارد شدن خون در ادرار شده و در صورت عدم درمان، در نهایت منجر به کم‌خونی، سوء تغذیه، نارسایی کلیه یا سرطان مثانه شود. شیستوزومیاز ادراری با جست‌وجوی تخم کرم در ادرار تشخیص داده می‌شود.
این بیماری عمدتا در کودکان سنین مدرسه و جوانان در کشورهای جنوب صحرای آفریقا رخ می‌دهد. دارویی که در حال حاضر برای درمان توصیه می‌شود پرازیکوآنتل (praziquantel) است، که می‌تواند به صورت تک دوز تجویز شود، اما داروهای دیگری مانند متریفونات، آرتسونات و مفلوکین نیز مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند.
پس از بررسی تحقیقات منتشرشده تا 23 می 2014، تعداد 30 کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل‌شده را شامل 8165 کودک و بزرگسال وارد کردیم.
این پژوهش چه می‌گوید؟
به‌طور متوسط، دوز استاندارد پرازیکوآنتل حدود 60% از افراد را یک تا دو ماه پس از آغاز دارو درمانی، بهبود می‌بخشد ( شواهد با کیفیت بالا )، و تعداد تخم‌های شیستوزوم را در ادرار تا بیش از 95% کاهش می‌دهد ( شواهد با کیفیت بالا ).
متریفونات، داروی قدیمی‌تری که دیگر استفاده نمی‌شود، وقتی به صورت یک دوز تجویز شد، تاثیر کمی داشت، اما زمانی که به‌صورت دوزهای متعدد به فاصله دو هفته مصرف شد، تاثیر بهتری داشت. دو کارآزمایی سه دوز متریفونات را با یک دوز پرازیکوآنتل مقایسه کردند و اثرات مشابهی را یافتند.
دو کارآزمایی جدیدتر ترکیبی از آرتسونات و پرازیکوآنتل را در مقایسه با پرازیکوآنتل تنها ارزیابی کردند. در یک کارآزمایی آرتسونات درمان را بهبود بخشید و در یک کارآزمایی هیچ تفاوتی را ایجاد نکرد.
نتیجه‌گیری‌های نویسندگان
درمان‌های آتی برای شیستوزومیاز می‌تواند شامل ترکیب پرازیکوآنتل با متریفونات یا با آرتسونات باشد، اما این موارد باید در کارآزمایی‌هایی با کیفیت بالا ارزیابی شوند.
پرازیکوآنتل 40 میلی‌گرم/کیلوگرم بیشترین داروی مطالعه‌شده برای درمان شیستوزومیاز ادراری است، و قوی‌ترین پایه شواهد را دارد.
استراتژی‌های بالقوه برای بهبود درمان‌های آینده شیستوزومیاز شامل ترکیب پرازیکوآنتل با متریفونات، یا با داروهای ضدمالاریا با خواص ضدشیستوزومیا مانند آرتسونات و مفلوکین است. ارزیابی این ترکیبات نیازمند انجام کارآزمایی‌های دقیق و با قدرت کافی با استفاده از معیارهای پیامد استاندارد است.
شیستوزومیاز ادراری (urinary schistosomiasis)در اثر عفونت داخل عروقی با کرم‌های انگلی شیستوزوما هماتوبیوم (Schistosoma haematobium) ایجاد می‌شود. کرم‌های بالغ معمولا به شبکه وریدی مثانه انسان مهاجرت کرده و تخم‌هایی را که فرد مبتلا داخل ادرار خود می‌ریزد، دفع می‌کنند. عفونت مزمن می‌تواند موربیدیتی قابل توجه و عوارض طولانی‌مدتی را ایجاد کند زیرا تخم‌های به دام افتاده در بافت‌های انسانی، باعث التهاب و فیبروز می‌شوند. شواهد موجود را در مورد داروهای فعال علیه این عفونت خلاصه کردیم. این نسخه جدید مرور است که نخستین‌بار در سال 1997 منتشر شد.
ارزیابی اثربخشی و بی‌خطری (safety) داروها برای درمان شیستوزومیاز ادراری.
تا 23 می 2014 در این بانک‌های اطلاعاتی جست‌وجو کردیم: پایگاه ثبت تخصصی گروه بیماری‌های عفونی در کاکرین؛ CENTRAL؛ LILACS؛ EMBASE؛ MEDLINE و فهرست منابع مقالات.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs) از داروهای ضدشیستوزومیا (antischistosomal) و ترکیبات دارویی در مقایسه با دارونما (placebo)، عدم مداخله، یا با یکدیگر.
دو محقق مستقلا رکوردها را غربالگری کرده، داده‌ها را استخراج کرده و خطر سوگیری (bias) را ارزیابی کردند. پیامدهای اثربخشی اولیه، شکست در درمان ضدانگل (یعنی حضور مداوم تخم‌های S. haematobium در ادرار در مقاطع زمانی بیشتر از یک ماه پس از درمان) و درصد کاهش تعداد تخم‌ها نسبت به ابتدای مطالعه بودند. داده‌های دو حالتی (dichotomous) را به صورت خطرات نسبی (RRs) و داده‌های پیوسته (continuous data) را به صورت تفاوت‌های میانگین (MDs) با 95% فواصل اطمینان (CIs) گزارش کردیم. در جایی که مناسب بود، کارآزمایی‌ها را در متاآنالیز یا جداول ترکیب کردیم. کیفیت شواهد را با استفاده از رویکرد درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) ارزیابی کردیم.
تعداد 30 RCT را با 8165 شرکت‌کننده وارد این مرور کردیم. بیست و چهار کارآزمایی با حضور کودکان ساکن در جنوب صحرای آفریقا انجام شدند، و در 21 کارآزمایی بالای 20 سال سن داشتند. بسیاری از مطالعات به دلیل توصیف ناکافی روش‌های انجام مطالعه، در معرض خطر سوگیری نامشخص ارزیابی شدند.
پرازیکوآنتل (praziquantel)
به‌طور متوسط، یک دوز واحد 40 میلی‌گرم/کیلوگرم پرازیکوآنتل، نسبتی را از افرادی که هنوز تخم انگل را از طریق ادرار دفع می‌کنند، در مقایسه با دارونما در یک تا دو ماه پس از درمان، تا 60% کاهش می‌دهد (شکست درمان: RR: 0.42؛ 95% CI؛ 0.29 تا 0.59؛ 864 شرکت‌کننده؛ هفت کارآزمایی؛ شواهد با کیفیت بالا ). نسبتی از افراد که با پرازیکوآنتل درمان شدند، به‌طور قابل توجهی بین کارآزمایی‌ها متفاوت بود، از 22.5% تا 83.3%، اما در پنج مورد از هفت کارآزمایی، بیش از 60% بود. در یک تا دو ماه پس از درمان پرازیکوآنتل با دوز 40 میلی‌گرم/کیلوگرم، میانگین تعداد تخم‌های شیستوزوم (schistosome) در ادرار در پنج مورد از شش کارآزمایی تا بیش از 95% کاهش یافت (678 شرکت‌کننده، شش کارآزمایی، شواهد با کیفیت بالا ).
تقسیم پرازیکوآنتل 40 میلی‌گرم/کیلوگرم به دو دوز طی 12 ساعت احتمالا هیچ مزیتی نسبت به یک دوز واحد ندارد، و در یک کارآزمایی واحد با 220 شرکت‌کننده، دوز تقسیم‌شده باعث استفراغ (RR: 0.5؛ 95% CI؛ 0.29 تا 0.86) و سرگیجه (RR 0.39؛ 95% CI؛ 0.16 تا 0.94) بیشتر شد.
متریفونات (metrifonate)
یک دوز تکی از متریفونات با دوز 10 میلی‌گرم/کیلوگرم دفع تخم انگل را کاهش داد (210 شرکت‌کننده، یک کارآزمایی، در هشت ماه)، اما در دستیابی به درمان در یک ماه، فقط اندکی بهتر از دارونما بود (RR: 0.83؛ 95% CI؛ 0.74 تا 0.94، 142 شرکت‌کننده، یک کارآزمایی). در یک کارآزمایی منفرد که یک، دو و سه دوز را با هم مقایسه کرد، تعداد مطلق شرکت‌کنندگان درمان‌شده از 47% پس از یک دوز به 81% پس از سه دوز افزایش یافت (93 شرکت‌کننده، یک کارآزمایی، شواهد با کیفیت پائین ).
دو کارآزمایی کوچک دوز 40 میلی‌گرم/کیلوگرم از پرازیکوآنتل را با دو یا سه دوز 10 میلی‌گرم/کیلوگرم متریفونات مقایسه کردند، و هیچ شواهد بارزی مبنی بر تفاوت در درمان یافت نشد (متریفونات 2 × 10 میلی‌گرم/کیلوگرم در یک ماه: RR: 1.03؛ 95% CI؛ 0.8 تا 1.34، 72 شرکت‌کننده، یک کارآزمایی؛ متریفونات 3 × 10 میلی‌گرم/کیلوگرم در سه ماه: RR: 0.33؛ 95% CI؛ 0.07 تا 1.57؛ یک کارآزمایی؛ 100 شرکت‌کننده). در یک کارآزمایی هر دو دارو عملکرد بدی داشتند و در یک کارآزمایی هر دو عملکرد خوبی را به نمایش گذاشتند.
داروهای دیگر
سه کارآزمایی، داروی ضدمالاریا آرتسونات (artesunate) را با نتایجی متناقض ارزیابی کردند. فقط در یکی از سه کارآزمایی تاثیرات ضدشیستوزومی قابل توجهی مشاهده شد، که به دلیل گزارش ضعیف از روش‌های کارآزمایی در معرض خطر سوگیری نامشخصی قرار داشت. به‌طور مشابه، داروی ضدمالاریا دیگر، مفلوکین (mefloquine)، در دو کارآزمایی کوچک با تاثیرات متناقض ارزیابی شد.
عوارض جانبی برای همه داروهای ارزیابی‌شده خفیف توصیف شدند، اما نظارت و گزارش عوارض جانبی عموما از کیفیت پائینی برخوردار بود.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.