Wprowadzenie

U chorych z ciężką niedrożnością tętnic kończyn dolnych występuje ból, owrzodzenia (obszary z ubytkami skóry, które się źle goją) lub zgorzel (obszary martwicy tkanek, wywołanej brakiem dopływu krwi). Choroba ta wiąże się zazwyczaj z kilkoma czynnikami ryzyka, takimi jak: cukrzyca, palenie tytoniu, wysokie stężenie cholesterolu, nadciśnienie tętnicze, otyłość oraz niezdrowy tryb życia. Podstawowymi metodami leczenia w tej chorobie są zabiegi operacyjne, mające na celu przywrócenie drożności tętnic. Jednak w niektórych sytuacjach chirurgiczne odblokowanie tętnic jest niemożliwe, co wiąże się z koniecznością amputacji części kończyny dolnej.

Prostanoidy stanowią grupę leków podawanych doustnie lub we wstrzyknięciach, które mogą poprawić przepływ krwi w kończynach dolnych. Prostanoidy rozszerzają i otwierają małe naczynia krwionośne oraz zmniejszają aktywność komórek zapalnych i płytek krwi, zapobiegając występowaniu zakrzepów. Chcieliśmy ocenić korzyści i szkody związane ze stosowaniem prostanoidów u pacjentów z ciężką niedrożnością tętnic kończyny dolnej, u których nie było możliwości chirurgicznego odblokowania tętnic.

Pytanie badawcze

W przeglądzie tym analizowaliśmy efekt zastosowania prostanoidów u pacjentów z ciężką niedrożnością tętnic kończyn dolnych, którzy nie mogli zostać poddani chirurgicznemu zabiegowi przywrócenia drożności tętnic.

Charakterystyka badań

Szukaliśmy badań opublikowanych i nieopublikowanych do stycznia 2017 roku. Znaleźliśmy 33 badania kliniczne, w których uczestniczyło 4477 osób. Większość z tych badań została opublikowana w latach 80. i 90. XX wieku i była prowadzona w krajach europejskich. Koncerny farmaceutyczne sponsorowały 11 z 33 badań. Do większości z nich włączano pacjentów powyżej 60. roku życia, u których występowała ciężka niedrożność tętnic kończyn dolnych; wielu z nich cierpiało również na cukrzycę. Obserwacja trwała zwykle krócej niż 1 rok.

Główne wyniki

Stwierdziliśmy, że w porównaniu z placebo prostanoidy miały niewielki korzystny wpływ na łagodzenie bólu kończyny dolnej w spoczynku oraz na poprawę gojenia się owrzodzeń. Zastosowanie tych leków nie prowadziło do zmniejszenia liczby zgonów lub konieczności amputacji. W żadnym z badań nie określono wpływu prostanoidów na jakość życia pacjentów z tym schorzeniem. Nie znaleźliśmy wystarczających danych, by porównać efekt działania prostanoidów z innymi lekami lub innymi prostanoidami.

Uzyskane przez nas wyniki sugerują, że stosowanie prostanoidów może również przynosić szkodę. W przypadku 1000 pacjentów stosujących prostanoidy u średnio 674 (od 572 do 798) wystąpiły działania niepożądane w porównaniu z 319 osobami, które otrzymywały placebo. Wśród działań niepożądanych najczęściej występowały nudności, wymioty, biegunka, ból i zawroty głowy oraz zaczerwienienie. Poważniejsze działania niepożądane obejmowały obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, ból w klatce piersiowej oraz nieprawidłowości rytmu serca.

Jakość danych naukowych

Oceniając efekt działania prostanoidów na spoczynkowy ból kończyny, gojenie się owrzodzeń oraz działania niepożądane, badacze dostarczyli danych naukowych średniej jakości; obniżenie jakości w większości przypadków wynikała z utraty uczestników w czasie obserwacji. Dane na temat śmiertelności z przyczyn sercowo-naczyniowych były niskiej jakości ze względu na utratę uczestników z obserwacji i niewielką liczbę zgłoszonych przypadków zgonów. Z drugiej strony, jakość dowodów naukowych dotyczących ryzyka amputacji była wysoka.