Jaki jest cel tego przeglądu?

Szczepionki odgrywają istotną rolę w ograniczaniu rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych podczas pandemii, takiej jak np. COVID-19. W badaniach klinicznych szczepionki te ocenia się, żeby mieć pewność co do ich bezpieczeństwa i skuteczności. Znalezienie wystarczającej liczby chętnych do wzięcia udziału w badaniach nad szczepionką przeciwko chorobie wywołującej pandemię lub chorobie epidemicznej może jednak stanowić wyzwanie.

Celem niniejszego przeglądu Cochrane obejmującego badania jakościowe (lub syntezy danych jakościowych) było ustalenie co wpływa na decyzję danej osoby o wzięciu udziału w badaniu szczepionki w kontekście pandemii lub epidemii. Zrozumienie czynników wpływających na decyzję danej osoby o wzięciu udziału w badaniu szczepionki może pomóc w zaprojektowaniu badania i opracowaniu strategii rekrutacyjnych, które optymalizują komunikację, świadomą zgodę oraz włączenie uczestników i różnorodność w badaniach klinicznych nad szczepionkami. Aby odpowiedzieć na pytanie badawcze, przeanalizowaliśmy 34 badania dotyczące poglądów i doświadczeń ludzi związanych z udziałem w badaniu klinicznym szczepionki.

Najważniejsze informacje

Wiele czynników wpływa na decyzję danej osoby o wzięciu udziału w badaniu klinicznym dotyczącym oceny szczepionek podczas pandemii lub epidemii. Na ludzi wpływa sposób, w jaki badanie kliniczne jest zorganizowane i w jaki sposób przekazywane są informacje na jego temat. Na ludzi wpływa również to, jakie według nich są możliwe zagrożenia i skutki uboczne. Przyjaciele i rodzina również mogą mieć wpływ na ich decyzję. Obawa przed stygmatyzacją i brak zaufania do rządów mogą powstrzymywać ludzi przed wzięciem udziału w badaniu klinicznym dotyczącym szczepionek. Ludzie mogą często postrzegać szansę na pomoc innym i zapobieganie rozprzestrzenianiu się chorób jako powód do wzięcia udziału w badaniu klinicznym.

Co znaleźliśmy?

Uwzględniliśmy 34 badania, w których analizowano poglądy i doświadczenia osób zaproszonych do wzięcia udziału w badaniu klinicznym nad szczepionką w kontekście pandemii lub epidemii. Większość publikacji dotyczyła badań klinicznych szczepionek przeciwko HIV. Pozostałe badania dotyczyły wirusa Ebola, gruźlicy, wirusa Zika i COVID-19. Badania przeprowadzono w wielu krajach Afryki, Azji, Europy i Ameryki Północnej. W badaniach analizowano poglądy i doświadczenia osób dorosłych w wieku ≥18 lat, które zaproszono do wzięcia udziału w badaniach klinicznych szczepionek. Niektórzy z nich zgodzili się, a niektórzy zdecydowali się nie brać w nich udziału.

Głównie wyniki

Zidentyfikowaliśmy kilka czynników, które ludzie biorą pod uwagę podejmując decyzję o wzięciu udziału w badaniu szczepionki podczas pandemii lub epidemii. Zaufanie do tych wyników oceniliśmy jako niskie, umiarkowane lub wysokie, w zależności od tego, jak dobrze potwierdzono to stwierdzenie we włączonych badaniach. W przypadku większości wyników mieliśmy umiarkowaną lub dużą pewność co do naszych ustaleń.

Niektóre z czynników wpływających na decyzje ludzi były mogli kontrolować członkowie zespołu organizującego badanie kliniczne. Na przykład, wpływ miał sposób przekazywania informacji z badania oraz to, czy członkowie społeczności byli zaangażowani w dostarczanie informacji. Wpływ na nich miało także to, czy łatwo i wygodnie było wziąć udział w badaniu, czy za udział w badaniu otrzymają wynagrodzenie oraz czy uzyskają dostęp do dodatkowego wsparcia lub usług zdrowotnych.

Inne czynniki obejmowały osobiste obawy, wpływ rodziny i przyjaciół oraz szerszego społeczeństwa. Z osobistego punktu widzenia, ludzie mieli obawy dotyczące skutków ubocznych szczepionki, jej skuteczności oraz tego, jak udział w badaniu klinicznym może wpłynąć na ich codzienne życie i obowiązki. Na ludzi wpływały także ich rodziny i to, czy udział w badaniu może wpłynąć na ich relacje z innymi. Niektórzy obawiali się napiętnowania ze strony swojego bliskiego otoczenia z powodu wzięcia udziału w badaniu. Poziom zaufania ludzi do zaangażowania rządu w badania kliniczne może również wpływać na ich decyzje.

Uczestnicy rozważali także możliwe korzyści wynikające z wzięcia udziału w badaniu oraz to, czy przewyższają one nad ryzykiem. Niektóre z tych korzyści miały charakter osobisty. Ludzie chcieli uzyskać szybszy dostęp do szczepionki, poprawić swój stan zdrowia, lepiej zrozumieć chorobę i wrócić do normalnego życia podczas pandemii lub epidemii. Ale byli również motywowani chęcią pomocy społeczeństwu i wniesienia wkładu w naukę. Często wiązało się to ze wspomnieniem rodziny i przyjaciół, którzy zmarli z powodu tej choroby.

Jakie są ograniczenia zgromadzonych danych naukowych?

Na potrzeby tego przeglądu zidentyfikowaliśmy 34 badania, ale 26 dotyczyło wirusa HIV. Wzbudziło to obawy co do przydatności tych danych w odniesieniu do innych chorób. Ponadto mieliśmy obawy co do jakości danych dotyczących niektórych ustaleń. Ze względu na różnorodność uczestników poszczególnych badań nie możemy wyciągać żadnych wniosków na temat typów uczestników (na przykład ich pochodzenia, płci, pozycji społecznej lub klasy).

Jak aktualne są te dane naukowe?

Przegląd obejmuje badania opublikowane przed końcem czerwca 2021 r.