پیام‌های کلیدی
تا به امروز، برنامه‌های فعالیت بدنی در مراکز مراقبت از کودک در ساعات خارج از مدرسه ممکن است باعث افزایش اندکی در فعالیت بدنی متوسط تا شدید شده باشد. با این حال، این افزایش ممکن است بسیار کمتر از آن باشد که بتوان آن را تاثیر معناداری بر سطح کلی فعالیت روزانه کودکان دانست.
چرا افزایش فعالیت بدنی کودکان در این شرایط مهم است؟
فقط 20% از کودکان 5 تا 17 ساله فعالیت بدنی کافی برای کاهش خطر بیماری‌های غیر-عفونی (مانند بیماری قلبی و دیابت) انجام می‌دهند. ساعات خارج از مدرسه فرصت خوبی است برای کودکان تا ورزش بیشتری را برای بهبود سلامت و بهزیستی (well-being) خود انجام دهند. با توجه به میلیون‌ها کودکی که در سرتاسر جهان خارج از ساعات مدرسه در مراکز مراقبت از کودکان شرکت می‌کنند، استفاده از این خدمات ممکن است راه خوبی باشد برای افزایش کلی فعالیت بدنی روزانه این کودکان.
ما می‌خواستیم بدانیم که اجرای برنامه‌های فعالیت بدنی، تفاوتی را در کل فعالیت بدنی روزانه کودکان 4 تا 12 سال در محیط‌های مراقبت از کودکان خارج از ساعات مدرسه ایجاد می‌کنند یا خیر.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
بانک‌های اطلاعاتی الکترونیکی و مجلات مرتبط را برای یافتن مطالعات جست‌وجو کردیم. هر مطالعه تصادفی‌سازی شده‌ای (که در آن افراد شانس یکسانی برای دریافت یا عدم-دریافت مداخله دارند) را وارد کردیم که به اجرای برنامه‌هایی برای افزایش فعالیت بدنی در محیط‌های مراقبت خارج از ساعات مدرسه توجه داشت. نتایج این مطالعات را مقایسه و خلاصه کرده و اطمینان خود را نسبت به این شواهد، بر اساس عواملی مانند روش‌های انجام و حجم نمونه مطالعه رتبه‌بندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
نه مطالعه را با حضور 4458 شرکت‌کننده وارد کردیم. پنج مطالعه بر برنامه‌های مبتنی بر کارکنان برای تغییر رویه در محیط مراقبت از کودکان خارج از ساعات مدرسه متمرکز شدند (به عنوان مثال، تغییر در برنامه‌ریزی، فعالیت‌های ارائه شده، ارائه تسهیلات به کارکنان). دو مطالعه از استراتژی‌های کارکنان و والدین استفاده کردند (برای مثال، خبرنامه‌هایی که در آنها اطلاعات مورد نیاز والدین به منزل ارسال می‌شد، بسته‌های ابزار والدین به استراتژی‌های کارکنان اضافه شد)، یک مطالعه از برنامه‌های مبتنی بر کارکنان و مبتنی بر کودک کمک گرفت (به عنوان مثال، کودکان فعالیت‌های خانگی برای تاکید بر فعالیت بدنی داشتند و آموزش به راهبردهای کارکنان اضافه شد) و یک مطالعه از راهبردهای مداخله فقط کودک بهره برد. ترکیب نتایج نشان می‌دهد که مداخلات مبتنی بر کارکنان و والدین و مبتنی بر کارکنان و کودک ممکن است منجر به افزایشی اندک یا عدم افزایش در فعالیت بدنی روزانه آنها شوند. آنها هم‌چنین ممکن است باعث کاهشی اندک یا عدم کاهش در شاخص توده بدنی (معیاری برای اندازه‌گیری چربی بدن بر اساس قد و وزن) و بهبود تناسب اندام قلبی‌عروقی شوند. فقط یک مطالعه به این موضوع پرداخت که مزایا و استفاده از برنامه، حداقل ارزش پرداخت شده را برای آن دارد یا خیر. این مطالعه نشان داد که آموزش آنلاین کارکنان برای اجرای برنامه‌های فعالیت بدنی مقرون‌به‌صرفه‌تر از آموزش حضوری است. هیچ یک از مطالعات، عوارض جانبی یا میزان تاثیر این مداخله را بر بهزیستی (well-being) کودکان گزارش ندادند.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
همه مطالعاتی که وارد این مرور شدند، در کشورهایی با سطح درآمد بالا (ایالات متحده آمریکا و نروژ) انجام شدند، بنابراین نمی‌دانیم که این نتایج قابل تعمیم به کشورهایی با سطح درآمد پائین و متوسط نیز خواهند بود یا خیر. انجام پژوهش‌های بیشتر در طیف وسیع‌تری از کشورها و شامل سایر استراتژی‌هایی که معمولا با استفاده از روش‌های تصادفی مطالعه نشده‌اند، شواهد موجود را گسترش و تقویت خواهند کرد.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا آگوست 2020 به‌روز است.
اگرچه این مرور شامل نه کارآزمایی بود، شواهد مبنی بر افزایش فعالیت بدنی کودکان در محیط‌های مراقبت خارج از ساعات مدرسه، هم از نظر قطعیت شواهد و هم از نظر میزان تاثیر، محدود است. از میان انواع مداخلات شناسایی شده، هنگام ارزیابی با استفاده از GRADE، شواهدی با قطعیت پائین وجود داشت که مداخلات چند-جزئی، با هدف فعالیت بدنی خاص ممکن است منجر به افزایش اندکی در فعالیت بدنی متوسط تا شدید روزانه و کاهش جزئی در BMI شوند. شواهدی با قطعیت بسیار پائین نشان داد مداخلات، آمادگی قلبی‌عروقی را افزایش می‌دهند. در مقابل، شواهدی با قطعیت متوسط وجود داشت مبنی بر اینکه مداخلات برای افزایش نسبت زمان صرف شده در فعالیت بدنی متوسط تا شدید موثر بوده و آموزش آنلاین هزینه-اثربخش است.
فعالیت بدنی ناکافی یکی از چهار عامل خطر اصلی ابتلا به بیماری‌های غیر-واگیردار مانند سکته مغزی، بیماری قلبی، دیابت نوع 2، سرطان و بیماری مزمن ریوی به حساب می‌آید. کمتر از یک نفر از هر پنج کودک 5 تا 17 ساله، فعالیت بدنی توصیه شده را برای رسیدن به مزایای سلامت آن دارد. ساعات خارج از مدرسه حدود 30% از فعالیت بدنی روزانه کودکان را تشکیل می‌دهند و فرصتی است کلیدی برای افزایش فعالیت بدنی در کودکان. بررسی تاثیرات مداخلات اعمال شده در محیط‌های مراقبت از کودکان خارج از ساعات مدرسه به منظور ارزیابی پتانسیل افزایش فعالیت بدنی و کاهش بار (burden) بیماری لازم است.
ارزیابی اثربخشی، هزینه-اثربخشی و عوارض جانبی مرتبط با مداخلات طراحی شده برای افزایش فعالیت بدنی میان کودکان 4 تا 12 ساله در محیط‌های مراقبت از کودکان خارج از ساعات مدرسه.
در 18 آگوست 2020، برای شناسایی کارآزمایی‌های واجد شرایط به جست‌وجو در CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase؛ ERIC و SportsDISCUS پرداختیم. دو بانک اطلاعاتی، سه پایگاه ثبت کارآزمایی، فهرست منابع کارآزمایی‌های وارد شده را بررسی کرده و دو مجله مربوط به فعالیت بدنی را در آگوست 2020 به صورت دستی جست‌وجو کردیم. با نویسندگان اول و نویسندگان ارشد مطالعات، در مورد مقالاتی که برای گنجاندن در کارآزمایی‌های بالقوه مرتبط در حال انجام یا منتشر نشده در آگوست 2020 شناسایی شده‌اند، تماس گرفتیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده را شامل کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده خوشهای، در مورد هر مداخله‌ای وارد کردیم که عمدتا با هدف افزایش فعالیت بدنی در کودکان 4 تا 12 ساله در محیط‌های مراقبت از کودکان خارج از ساعات مدرسه در مقایسه با مراقبت‌های معمول انجام شدند. مداخلات برای واجد شرایط بودن، باید در چارچوب یک محیط نگهداری از کودکان خارج از ساعات مدرسه ارائه شده (یعنی مراقبت از کودک در تمام طول هفته/سال مدرسه در دسترس باشد)، و در دوره پس از مدرسه برای این هدف پژوهشی تنظیم نشده باشد. دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم عناوین و چکیده مقالات شناسایی شده را غربالگری کردند. اختلاف‌نظرها از طریق بحث و اجماع نظر حل شد. حضور نویسنده سوم مرور برای حل اختلاف‌نظرها لازم نبود.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم داده‌ها را استخراج کرده و خطر سوگیری (bias) را در کارآزمایی‌های وارد شده ارزیابی کردند، اختلافات از طریق بحث و اجماع نظر حل شد؛ حضور نویسنده سوم مرور برای حل اختلافات الزامی نبود. برای معیارهای پیوسته فعالیت بدنی، تفاوت میانگین (MD) را با 95% فاصله اطمینان (CI) در مدل‌های اثرات-تصادفی و با استفاده از روش واریانس معکوس ژنریک (generic inverse variance method) برای هر پیامد گزارش کردیم. برای معیارهای پیوسته، زمانی که مطالعات از مقیاس‌های مختلفی برای اندازه‌گیری یک پیامد یکسان استفاده کردند، از تفاوت‌های میانگین استاندارد شده (SMDs) بهره بردیم. ارزیابی‌های خطر سوگیری را برای همه پیامدها انجام داده و قطعیت شواهد (رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE)) با استفاده از پروسیجرهای استاندارد کاکرین ارزیابی شد.
ما نه کارآزمایی را با حضور 4458 شرکت‌کننده وارد کردیم. پنج کارآزمایی اثربخشی مداخلات مبتنی بر کارکنان را برای تغییر رویه در محیط مراقبت از کودکان خارج از ساعات مدرسه بررسی کردند (مانند تغییر در برنامه‌ریزی، فعالیت‌های ارائه شده توسط کارکنان، ارائه تسهیلات/آموزش برای کارکنان). دو کارآزمایی اثربخشی مداخلات مبتنی بر کارکنان و مبتنی بر والدین (مانند خبرنامه‌های والدین/تماس‌های تلفنی/پیام‌ها یا بسته‌های ابزار والدین علاوه بر مداخلات مبتنی بر کارکنان)، یک کارآزمایی مداخلات مبتنی بر کارکنان و مبتنی بر کودکان (مثلا کودکان فعالیت‌های خانگی را با تاکید بر یادگیری آموزش فعالیت بدنی در طول جلسات مراقبت از کودکان در ساعات خارج از مدرسه علاوه بر مداخلات مبتنی بر کارکنان داشتند) و یک کارآزمایی مداخله مبتنی بر کودک (یعنی فقط کودکان هدف قرار گرفتند) را ارزیابی کردند.
دو کارآزمایی را در تمامی دامنه‌ها فاقد خطرات بالای سوگیری قضاوت کردیم. از مطالعاتی که در معرض خطر بالای سوگیری قرار داشتند، همه حوزه‌های فرآیند تصادفی‌سازی، داده‌های پیامد ازدست‌رفته و اندازه‌گیری پیامد متاثر بودند.
شواهدی با قطعیت پائین وجود داشت مبنی بر اینکه مداخلات فعالیت بدنی ممکن است در مقایسه با عدم-مداخله، تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر کل فعالیت بدنی متوسط تا شدید روزانه داشته باشد (MD؛ 1.7 دقیقه؛ 95% CI؛ 0.42- تا 3.82؛ P = 0.12؛ 6 کارآزمایی؛ 3042 کودک). ما نتوانستیم داده‌ها را در مورد نسبتی از جلسه OSHC صرف شده برای انجام فعالیت بدنی متوسط تا شدید در یک متاآنالیز تجمیع کنیم. هر دو کارآزمایی افزایش را در نسبتی از جلسات صرف شده برای فعالیت بدنی متوسط تا شدید (شواهد با قطعیت متوسط) از 4% تا 7.3% از زمان جلسه نشان دادند؛ با این حال، فقط یک کارآزمایی از اهمیت آماری برخوردار بود. شواهدی با قطعیت پائین وجود دارد که مداخلات فعالیت بدنی ممکن است در مقایسه با عدم-مداخله منجر به کاهشی اندک یا عدم کاهش شاخص توده بدنی (BMI) به عنوان معیاری برای سلامت قلبی‌عروقی شوند (SMD: -0.17؛ 95% CI؛ 0.44- تا 0.10؛ P = 0.22؛ 4 کارآزمایی، 1684 کودک). مداخلات مربوط به فعالیت بدنی که به صورت آنلاین ارائه شدند، هزینه-اثربخش‌تر از مداخلات حضوری بودند. نتایج ترکیبی نشان می‌دهند که مداخلات مبتنی بر کارکنان و والدین و مبتنی بر کارکنان و کودک ممکن است منجر به افزایش کمی در فعالیت بدنی روزانه و کاهشی اندک یا عدم تفاوت در BMI شوند. ارزیابی فرآیند توسط چهار مورد از مطالعات وارد شده به‌طور متفاوتی بررسی شد، دو مطالعه بهبود شیوه‌های انجام فعالیت بدنی، یک مطالعه رضایت بالا از برنامه، و مطالعه دیگر پایبندی بالا را به انجام برنامه گزارش کردند. قطعیت شواهد برای این پیامدها، در سطح پائین تا متوسط قرار داشت. در نهایت، شواهدی با قطعیت بسیار پائین وجود داشت که نشان می‌داد مداخلات فعالیت بدنی در محیط‌های مراقبت از کودکان خارج از ساعات مدرسه ممکن است آمادگی قلبی‌عروقی آنها را افزایش دهد.
هیچ یک از کارآزمایی‌ها، گزارشی را در خصوص کیفیت زندگی یا پیامدهای جانبی ارائه ندادند. کارآزمایی‌ها از کمک‌های مالی سلامت دولت محلی یا صندوق‌های خیریه استفاده کردند؛ هیچ یک بودجه صنعت را دریافت نکرد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.