سوال مطالعه مروری
هدف این مطالعه، بررسی تاثیر فیبرات‌ها برای پیشگیری از حملات قلبی، سکته‌های مغزی، و مرگ‌ومیر بیماری گردش خون در افراد مبتلا به بیماری گردش خونی مزمن است.
پیشینه
سال‌های بسیاری است که از فیبرات‌ها به عنوان درمان پیشگیری از حملات قلبی و سکته‌های مغزی بیشتر در افرادی که مبتلا به بیماری دستگاه گردش خون هستند، استفاده می‌شود. فیبرات‌ها دسته‌ای از داروها هستند که به طور مثبت روی چربی‌های خون اثر می‌گذارند، یعنی اینکه تری‌گلیسریدها را کاهش می‌دهند، کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (کلسترول خوب) را بالا می‌برند و باعث کاهش بخش متراکم کوچک کلسترول لیپوپروتئین با چگالی پائین (کلسترول بد) می‌شوند. این دسته دارویی شامل کلوفیبرات (clofibrate)، جمی‌فیبروزیل (gemfibrozil)، فنوفیبرات (fenofibrate)، بزافیبرات (bezafibrate)، و سیپروفیبرات (ciprofibrate) است. تنظیم موفقیت‌آمیز چربی‌های خون در افراد مبتلا به بیماری دستگاه گردش خون، می‌تواند به این معنی باشد که این افراد به احتمال کمتری دچار سکته‌های قلبی و سکته مغزی می‌شوند و به خاطر بیماری گردش خونشان کمتر می‌میرند. در حال حاضر هیچ شواهد واضحی برای نشان دادن مزیت فیبرات‌ها در چنین افرادی وجود ندارد.
ویژگی‌های مطالعه
مدت مطالعات مربوط به فیبرات‌ها از 12 ماه تا 8 سال بود.
نتایج کلیدی
در این مرور، 13 کارآزمایی را با مجموع 16,112 شرکت‌کننده دارای تاریخچه‌ای از سکته مغزی یا بیماری کرونری قلبی وارد کردیم. این مرور شامل شواهد شناسایی شده تا اکتبر سال 2014 است.
تجزیه‌وتحلیل ما نشان داد که در مقایسه با دارونما (placebo)، فیبرات‌ها می‌توانند برای پیشگیری از پیامد ترکیبی سکته مغزی غیر-کشنده، سکته قلبی (انفارکتوس میوکارد) غیر-کشنده و مرگ‌ومیر ناشی از بیماری گردش خون موثر باشند. اما، این تاثیر مفید، بر اساس داده‌های کلوفیبرات‌ها است؛ کلوفیبرات دارویی است که در سال 2002 به دلیل نگرانی‌های مربوط به بی‌خطری (safety) آن کنار گذاشته شده است. به بیانی دیگر، هیچ شواهد خوبی برای پشتیبانی استفاده از فیبرات‌های موجود برای پیشگیری از سکته‌های قلبی، سکته‌های مغزی و مرگ‌ومیر بیماری گردش خون در افراد مبتلا به بیماری گردش خون وجود ندارد.
کیفیت شواهد
در ترکیب با داده‌های فیبرات‌ها، کیفیت شواهد برای پیامدهای ترکیبی (سکته مغزی غیر-کشنده، MI غیر-کشنده، و مرگ‌ومیر عروقی) و MI (کشنده و غیر-کشنده)، در سطح متوسط و برای سکته مغزی (ایسکمیک یا هموراژیک، کشنده یا غیر-کشنده) و مرگ‌ومیر حاصل از عروق یا هر دلیل دیگر حین درمان و دوره پیگیری برنامه‌ریزی شده، در سطح پائین بود. کیفیت شواهد بدون داده‌های کلوفیبرات‌ها برای پیامد MI (کشنده و غیر-کشنده)، در سطح متوسط و برای پیامدهای ترکیبی (سکته مغزی غیر-کشنده، MI غیر-کشنده، و مرگ‌ومیر عروقی)، سکته مغزی (ایسکمیک یا هموراژیک، کشنده یا غیر-کشنده)، و مرگ‌ومیر ناشی از عروق یا هر دلیل دیگر حین درمان و دوره پیگیری برنامه‌ریزی شده، در سطح پائین بود.
شواهد متوسطی نشان داد که دسته فیبرات می‌تواند در پیشگیری ثانویه از پیامد اولیه ترکیبی سکته مغزی غیر-کشنده، MI غیر-کشنده و مرگ‌ومیر عروقی، موثر باشد. اما، این تاثیر مفید بر اساس داده‌های مربوط به کلوفیبرات است؛ کلوفیبرات دارویی است که از سال 2002 به دلیل عوارض جانبی زیاد و غیر-قابل قبول، دیگر تولید نمی‌شود. به کارآزمایی‌های بیشتری برای استفاده از فیبرات‌ها در جمعیت‌های مبتلا به سکته مغزی و نیز خلاف درمان زمینه‌ای با استاتین‌ها (درمان استاندارد) نیاز است.
فیبرات‌ها دسته‌ای از داروهایی هستند که به طور کلی تری‌گلیسرید بالا را پائین می‌آورند، کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (high-density lipoprotein; HDL) را افزایش می‌دهند و باعث کاهش بخش متراکم کوچک کلسترول لیپوپروتئین با چگالی پائین (low-density lipoprotein; LDL) می‌شوند. اثربخشی این داروها برای پیشگیری ثانویه رخدادهای جدی عروقی نامشخص است، و تا امروز هیچ مرور سیستماتیکی که برای پیشگیری ثانویه باشد، انجام نشده است.
بررسی اثربخشی و بی‌خطری (safety) فیبرات‌ها برای پیشگیری از رخدادهای جدی عروقی در افراد مبتلا به بیماری قلبی‌عروقی (cardiovascular disease; CVD) قبلی، شامل بیماری کرونری قلبی و سکته مغزی.
برای این مرور، پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL؛ شماره 9؛ 2014) در کتابخانه کاکرین, (Cochrane Library)؛ MEDLINE (OVID؛ از 1946 تا هفته 1 اکتبر 2014)؛ EMBASE (OVID؛ از 1980 تا هفته 41ام 2014)؛ بانک اطلاعاتی طب بیولوژیکی چین (China Biological Medicine Database; CBM)؛ (از 1978 تا 2014)؛ زیرساخت‌های دانش ملی چین (Chinese National Knowledge Infrastructure; CNKI)؛ (از 1979 تا 2014)، بانک اطلاعاتی مجلات تکنیکی و علمی چین (VIP) (از 1989 تا 2014) را جست‌وجو کردیم. هم‌چنین منابع دیگر مثل پایگاه‌های ثبت کارآزمایی‌های در حال انجام و بانک‌های اطلاعاتی مجموعه مقالات کنفرانس‌ها را برای شناسایی مطالعات در حال انجام و منتشر شده و منتشر نشده جست‌وجو کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) را که در آنها یک فیبرات (برای مثال جمی‌فیبروزیل (gemifibrozil)، فنوفیبرات (fenofibrate)) با دارونما (placebo) یا عدم درمان مقایسه شده، وارد مرور کردیم. RCTهایی را که فقط پیامدهای آزمایشگاهی داشتند کنار گذاشتیم. هم‌چنین، کارآزمایی‌هایی را که دو فیبرات مختلف را بدون کنترل عدم درمان یا دارونما مقایسه کرده بودند، حذف کردیم.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم کارآزمایی‌ها را انتخاب کرده، خطر سوگیری (bias) را بررسی، و داده‌ها را استخراج کردند. برای کسب داده‌های ازدست‌رفته با نویسندگان کارآزمایی‌ها تماس گرفتیم.
13 کارآزمایی را با مجموع 16,112 شرکت‌کننده وارد کردیم. در یازده کارآزمایی، شرکتکنندگان تاریخچه‌ای از بیماری کرونر قلبی داشتند، در دو کارآزمایی شرکتکنندگان تاریخچه‌ای از سکته مغزی و در یک کارآزمایی شرکتکنندگان همراه با افراد مبتلا به CVD به کار گرفته شدند. ما خطر کلی سوگیری را متوسط ارزیابی کردیم. متاآنالیز (meta-analysis) (شامل همه کارآزمایی‌های فیبرات) شواهدی برای تاثیر حفاظتی فیبرات‌ها به طور اولیه در مقایسه با دارونما برای پیامد اولیه ترکیبی سکته مغزی غیر-کشنده، انفارکتوس میوکارد (myocardial infarction; MI) غیر-کشنده، و مرگ‌ومیر عروقی نشان داد (خطر نسبی (RR)؛ 0.88؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.83 تا 0.94؛ 16,064 شرکت‌کننده؛ 12 مطالعه؛ I2 = 45%؛ اثر ثابت). فیبرات‌ها به طور متوسطی برای پیشگیری از وقوع MI موثر بودند (RR 0.86؛ 95% CI؛ 0.80 تا 0.93؛ 13,942 شرکت‌کننده؛ 10 مطالعه؛ I2 = 24%؛ اثر ثابت). فیبرات‌ها هیچ تاثیری بر مورتالیتی به هر علتی (RR 0.98؛ 95% CI؛ 0.91 تا 1.06؛ 13,653 شرکت‌کننده؛ 10 مطالعه؛ I2 = 23%)، مرگ‌ومیر به دلایل عروقی (RR 0.95؛ 95% CI؛ 0.86 تا 1.05؛ 13,653 شرکت‌کننده؛ 10 مطالعه؛ I2 = 11%؛ اثر ثابت) و رخداد سکته مغزی (RR 1.03؛ 95% CI؛ 0.91 تا 1.16؛ 11,719 شرکت‌کننده؛ 6 مطالعه؛ I2 = 11%؛ اثر ثابت) نداشتند. با کنار گذاشتن کارآزمایی‌های کلوفیبرات (clofibrate)، به دلیل اینکه در سال 2002 تولید کلوفیبرات به علت نگرانی‌هایی در مورد سلامت متوقف شد، دسته باقی‌مانده از فیبرات‌ها دیگر تاثیری بر پیشگیری از پیامد اولیه ترکیبی نداشتند (RR 0.90؛ 95% CI؛ 0.79 تا 1.03؛ 10,320 شرکت‌کننده؛ 7 مطالعه؛ I2 = 50%؛ اثرات تصادفی). اما، بدون داده‌های مربوط به کلوفیبرات، فیبرات‌ها برای پیشگیری از MI هم‌چنان موثر بودند (RR 0.85؛ 95% CI؛ 0.76 تا 0.94؛ 8304 شرکت‌کننده؛ 6 مطالعه؛ I2= 47%؛ اثر ثابت). هیچ افزایشی در عوارض جانبی با فیبرات‌ها در مقایسه با کنترل وجود نداشت. تجزیه‌وتحلیل‌های زیر-گروه، نشان داد که مزیت فیبرات‌ها بر پیامد اولیه ترکیبی صرف نظر از سن، جنس، و دیابت ملیتوس هم‌سو و سازگار است.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.