پیشینه
پریودنتیت (periodontitis؛ بیماری لثه) وضعیت مزمنی است که توسط باکتری‌ها ایجاد شده، و باعث التهاب و تخریب استخوان و بافت لثه‌ای می‌شود که دندان را نگاه می‌دارد. بیمارانی که تحت درمان پریودنتیت قرار گرفتند، می‌توانند احتمال عود عفونت و پیشرفت بیماری را از طریق درمان حمایتی پریودنتال (supportive periodontal therapy; SPT) کاهش دهند. SPT زمانی شروع می‌شود که پریودنتیت به صورت رضایت‌بخشی درمان شده باشد، به این معنی که التهاب را کنترل و تخریب بافت‌های نگه‌دارنده دندان (استخوان و لثه) را متوقف کنیم. هدف از ارائه SPT حفظ عملکرد دندان، بدون درد، تحرک بیش از حد یا عفونت مداوم در طولانی-مدت است. درمان SPT معمولا شامل اطمینان پیدا کردن از بهداشت عالی دهان، پایش مکرر از نظر پیشرفت یا عود بیماری، و خارج کردن دبری‌های میکروبی توسط متخصصان دندان‌پزشکی است. گرچه موفقیت SPT با تعدادی از مطالعات طولانی-مدت گذشته‌نگر حمایت شده، در نظر گرفتن شواهد برآمده از کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) اهمیت زیادی دارد.
سوال مطالعه مروری
این مرور اثرات رویکردهای مختلف SPT را در بزرگسالانی که قبلا تحت درمان پریودنتیت بوده‌اند، بررسی کرد.
ویژگی‌های مطالعه
منابع علمی پزشکی را تا تاریخ 8 می 2017 جست‌وجو کردیم. چهار مطالعه مرتبط را پیدا کردیم که به صورت RCT بوده، و شامل 307 شرکت‌کننده در سنین 31 تا 85 بودند. همه شرکتکنندگان قبلا تحت درمان برای پریودنتیت مزمن با شدت متوسط تا شدید قرار داشته و در یک برنامه SPT به مدت حداقل سه ماه تحت نظر بودند. مطالعات، شرکتکنندگان را به مدت حداقل 12 ماه پس از شروع برنامه SPT ارزیابی کردند.
این مطالعات موارد زیر را مقایسه کردند: استفاده کمکی از آنتی‌بیوتیک (داکسی‌سیکلین در یک مطالعه، ماینوسیکلین در مطالعه دیگر) در تمیز کردن تخصصی (دبریدمان)؛ استفاده کمکی از درمان فوتودینامیک در دبریدمان به‌تنهایی، و انجام SPT توسط متخصص در مقابل دندان‌پزشک عمومی. هیچ RCTای را شناسایی نکردیم که اثرات انجام SPT را با پایش تنها، اثرات SPT را در فاصله‌های زمانی مختلف یا اثرات دبریدمان مکانیکی را با استفاده از روش‌ها یا تکنولوژی‌های مختلف مقایسه کرده باشد.
هیچ‌یک از مطالعات از دست دادن دندان را گزارش نکردند. با این حال، مطالعات به ارزیابی علائم التهاب و پیشرفت بالقوه بیماری پریودنتال، شامل خونریزی حین پروبینگ، سطح چسبندگی بالینی و عمق پاکت پروبینگ پرداختند.
نتایج کلیدی
شواهدی بسیار محدود نتوانست از یک روش در مقابل دیگری برای حفظ دندان طی انجام SPT حمایت کند. شواهدی با کیفیت پائین تا خیلی پائین نشان می‌دهد که درمان‌های کمکی ممکن است هیچ منفعت بیشتری را برای SPT در مقایسه با فقط دبریدمان مکانیکی نداشته باشند. شواهدی با کیفیت بسیار پائین نشان می‌دهد که انجام SPT توسط دندانپزشکان عمومی تحت تجویز تخصصی ممکن است به اندازه درمان ارائه شده توسط متخصص موثر باشد. به‌طور کلی، شواهد کافی برای توصیه به استفاده از یک رویکرد خاص یا درمان کمکی در SPT برای حفظ دندان‌ها، ارتقای سلامت لثه و پیشگیری از عود وجود ندارد.
کیفیت شواهد
فقط چهار مطالعه کوچک وجود داشت، و خطر سوگیری فقط یکی از آن‌ها پائین بود. کیفیت شواهد را پائین یا خیلی پائین در نظر گرفتیم، بنابراین، نمی‌توانیم از نتیجه‌گیری‌های این مطالعات مطمئن باشیم.
نتیجه‌گیری‌های نویسندگان
شواهد کافی را برای تعیین بهترین رویکرد در ارائه SPT پیدا نکردیم، و هیچ RCTای وجود نداشت که SPT را با انجام فقط پایش مقایسه کرده باشد. شواهدی را که به دست آوردیم، کیفیت پائین تا خیلی پائین داشتند، و مطالعات از روش‌های مختلفی برای گزارش نتایج‌شان استفاده کردند، این عامل انجام مقایسه را مشکل می‌کند. به انجام مطالعات بیشتری نیاز است که یافته‌هایشان را به صورت واحد گزارش کنند.
به‌طور کلی، شواهد کافی برای تعیین ارجحیت پروتکل‌های یا استراتژی‌های کمکی مختلف برای بهبود حفظ دندان طی SPT وجود ندارد. هیچ کارآزمایی‌ای SPT را در مقابل فقط انجام پایش ارزیابی نکرد. شواهد موجود برای این مقایسه‌هایی که ارزیابی شدند، کیفیت پائین تا خیلی پائینی دارند، و باعث تفاوت‌های زیادی در گزارش‌دهی پیامدها شده‌اند. به انجام کارآزمایی‌های بیشتری با استفاده از تعاریف و پیامدها برای دستیابی به اهداف این مطالعه مروری نیاز است.
پریودنتیت (periodontitis) یک بیماری التهابی مزمن است که توسط باکتری‌ها ایجاد شده و بافت‌های همبندی و استخوانی را، که از دندان حمایت می‌کنند، تخریب می‌کند. هدف از درمان فعال پریودنتال، کاهش پاسخ التهابی، عمدتا با ریشه‌کن کردن رسوب‌های باکتریال است. به دنبال کامل شدن درمان و توقف التهاب، از درمان حمایتی پریودنتال (supportive periodontal therapy; SPT) به منظور کاهش احتمال عفونت دوباره و پیشرفت بیماری؛ برای حفظ دندان‌ها بدون درد، تحرک بیش از حد یا عفونت دائم در طولانی-مدت، و پیشگیری از بروز دیگر بیماری‌های دهان استفاده می‌شود.
بر اساس دستورالعمل‌های آکادمی پریودنتولوژی آمریکا (American Academy of Periodontology)، SPT باید همه مولفه‌های یک معاینه معمول دندان را داشته، و مهم‌تر از همه اینکه باید شامل ارزیابی دوباره پریودنتال و بررسی خطر، برداشتن پلاک و جرم‌های باکتریایی بالا و پائین لثه‌ای، و درمان دوباره هر نقطه‌ای باشد که بیماری ثابت یا عود کننده را نشان می‌دهند. در حالی که شاید به نظر برسد چهار مورد نخست، بخش معاینه معمول را برای بیمارانی که از لحاظ پریودنتال سالم هستند، تشکیل می‌دهند، در نظر گرفتن ارزیابی کامل پریودنتال، بررسی خطر و درمان متعاقب - که معمولا شامل دبریدمان مکانیکی هر پلاک یا رسوب‌های جرم است - تفاوت SPT را از مراقبت معمول مشخص می‌کند.
موفقیت SPT در تعدادی از مطالعات بلند-مدت و گذشته‌نگر گزارش شده است. هدف از این مرور ارزیابی شواهد به دست آمده از کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) است.
تعیین اثرات درمان حمایتی پریودنتال (SPT) در حفظ ساختار دندان‌های بزرگسالان تحت درمان پریودنتیت.
متخصص اطلاعات گروه سلامت دهان در کاکرین بانک‌های اطلاعاتی زیر را جست‌وجو کرد: پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه سلامت دهان در کاکرین (تا 8 می 2017)، پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL) (کتابخانه کاکرین، شماره 5؛ 2017)، MEDLINE Ovid (1946 تا 8 می 2017)، و Embase Ovid (1980 تا 8 می 2017). پایگاه ثبت کارآزمایی‌های موسسات ملی سلامت ایالات متحده (ClinicalTrials.gov) و پلت‌فرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت برای یافتن کارآزمایی‌های در حال انجام جست‌وجو شدند. حین جست‌وجو در بانک‌های اطلاعاتی الکترونیکی هیچ محدودیتی برای زبان یا تاریخ مقاله اعمال نشد.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (RCTs) که موارد زیر را مقایسه کردند: SPT در مقابل انجام فقط پایش بیمار یا رویکردهای جایگزین برای دبریدمان مکانیکی؛ SPT تنها در مقابل SPT با مداخلات کمکی؛ رویکردهای مختلف برای ارائه SPT؛ و فاصله‌های زمانی مختلف برای ارائه SPT.
مطالعات split-mouth را که احتمال خطر عفونت در آن‌ها بالا بود، کنار گذاشتیم.
شرکتکنندگان باید درمان فعال پریودنتال را حداقل شش ماه پیش از تصادفی‌سازی کامل کرده و در برنامه SPT وارد شده باشند. کارآزمایی‌ها باید حداقل 12 ماه دوره پیگیری داشته باشند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم نتایج جست‌وجو را برای شناسایی مطالعات غربالگری کرده، خطر سوگیری (bias) را در مطالعات وارد شده بررسی کرده و داده‌های آن‌ها را استخراج کردند. در صورت امکان، میانگین تفاوت (MD) و 95% فاصله اطمینان (CI) را برای متغیرهای پیوسته محاسبه کردیم. دو نویسنده مرور کیفیت شواهد را برای هر مقایسه و پیامد با استفاده از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کردند.
چهار کارآزمایی را شامل 307 شرکت‌کننده در سنین 31 تا 85 سال گردآوری کردیم، که قبلا به دلیل ابتلا به پریودنتیت مزمن با شدت متوسط تا شدید، درمان شده بودند. سه مطالعه موارد کمکی را در دبریدمان مکانیکی در SPT در مقابل فقط انجام دبریدمان مقایسه کردند. این موارد در دو مطالعه تجویز آنتی‌بیوتیک موضعی (یک مطالعه با خطر سوگیری بالا و دیگری با خطر پائین سوگیری) و در مطالعه سوم درمان فوتودینامیک بود (خطر سوگیری نامشخص). یک مطالعه با خطر سوگیری بالا انجام SPT را توسط متخصص در مقابل دندان‌پزشک عمومی مقایسه کرد. هیچ RCTای را شناسایی نکردیم که اثرات SPT را در مقابل فقط پایش بیمار، یا انجام SPT را در فاصله‌های زمانی مختلف بررسی کرده، یا اینکه اثرات دبریدمان مکانیکی را با استفاده از رویکردها یا روش‌های مختلف مقایسه کرده باشد.
هیچ یک از کارآزمایی‌های وارد شده پیامد اولیه «از دست رفتن دندان» را ارزیابی نکرد؛ با این حال، مطالعات به بررسی علائم التهاب و پیشرفت بالقوه بیماری پریودنتال، شامل خونریزی حین پروبینگ (bleeding on probing; BoP)، سطح چسبندگی بالینی (clinical attachment level; CAL) و عمق پاکت پروبینگ (probing pocket depth; PPD) پرداختند.
هیچ شواهدی از وجود تفاوت میان انجام SPT توسط متخصص یا دندان‌پزشک عمومی برای BoP یا PPD در 12 ماه به دست نیامد (شواهد با کیفیت خیلی پائین). این مطالعه CAL یا عوارض جانبی را ارزیابی نکرد.
به دلیل گزارش‌دهی ناهمگون از پیامدها، امکان ترکیب داده‌های دو مطالعه‌ای که دبریدمان مکانیکی را با یا بدون استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های موضعی کمکی مقایسه کردند، وجود نداشت. هر دو مطالعه هیچ شواهدی را از تفاوت بین گروه‌ها در 12 ماه پیدا نکردند (شواهد با کیفیت پائین تا خیلی پائین). در هیچ یک از این دو مطالعه عوارض جانبی گزارش نشد.
استفاده از درمان فوتودینامیک کمکی شواهدی را از مزیت درمان در مقایسه با فقط دبریدمان مکانیکی نشان نداد (شواهد با کیفیت خیلی پائین). عوارض جانبی ارزیابی نشدند.
کیفیت شواهد برای این مقایسه‌ها پائین تا خیلی پائین بود. پژوهش‌های آتی احتمالا این یافته‌ها را تغییر می‌دهند، بنابراین، این نتایج را باید با احتیاط تفسیر کرد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.