پیشینه
میگرن و سردردهای خوشه‌ای، شدید و ناتوان کننده هستند. درمان با استفاده از اکسیژن هیپرباریک ((hyperbaric oxygen therapy; HBOT)؛ یعنی تنفس اکسیژن خالص با فشاری بیشتر از یک اتمسفر در محفظه تحت فشار) و درمان با استفاده از اکسیژن با نورموباریک (normal pressure oxygen therapy; NBOT) را می‌توان از طریق یک ماسک در خانه یا در یک کلینیک انجام داد. این درمان‌ها ممکن است برای پایان دادن به حملات حاد میگرن و سردردهای خوشه‌ای و پیشگیری از حملات آینده کمک کننده باشند.
نتایج
به طور گسترده‌ای، در ابتدا در می سال 2008 و اخیرا در جون 2015 جست‌وجو در منابع علمی را انجام دادیم. ما به دنبال کارآزمایی‌هایی با کیفیت بالا بودیم که به تعیین اینکه شواهد خوبی به نفع یا علیه استفاده از اکسیژن برای میگرن یا سردرد خوشه‌ای وجود دارد یا خیر، کمک می‌کند. 11 کارآزمایی را وارد این مرور کردیم.
کیفیت شواهد
در این مطالعه، شواهدی با کیفیت پائین یافت شد که پیشنهاد می‌کند استفاده از HBOT موجب تسکین سردردهای میگرنی حاد و احتمالا سردردهای خوشه‌ای می‌شود، علاوه بر این، استفاده از NBOT ممکن است سردردهای خوشه‌ای را تسکین دهد. از طرفی هیچ گونه شواهدی مبنی بر این که این دو روش درمانی بتوانند از بروز حملات دیگر در آینده پیشگیری کنند، یافت نشد. بسیاری از سردردهای میگرنی را می‌توان به سادگی با استفاده از دارودرمانی درمان کرد، بنابراین انجام پژوهش بیشتری برای کمک به انتخاب اینکه چه بیمارانی برای دریافت HBOT مناسب‌تر هستند، مورد نیاز است.
از آخرین نسخه این مرور، دو مطالعه وارد شده جدید، اطلاعات بیشتری را برای تغییر این نتیجه‌گیری‌ها ارائه نداده‌اند. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد HBOT برای تسکین میگرن حاد در یک جمعیت انتخاب نشده موثر است، شواهدی نیز وجود دارد که به طور مشابه نشان می‌دهد NBOT در درمان سردردهای خوشه‌ای موثر است. با توجه به هزینه و دسترسی ضعیف به HBOT، لازم است تا پژوهش بیشتری در بیمارانی که به درمان استاندارد پاسخ نمی‌دهند، انجام شود. NBOT، یک روش ارزان، ایمن و دارای کاربرد آسان است، بنابراین علی‌رغم شواهد محدود در مرور حاضر، احتمالا استفاده از این روش ادامه خواهد یافت.
میگرن و سردردهای خوشه‌ای، شدید و ناتوان کننده هستند. میگرن، تقریبا 18% از زنان را تحت تاثیر قرار می‌دهد، در حالی که سردردهای خوشه‌ای میان جمعیت بسیار کمتری (0.2% از جمعیت) شایع هستند. درمان‌های حاد و پروفیلاکتیک متعددی برای این بیماری وجود دارد. درمان با استفاده از اکسیژن هیپرباریک (hyperbaric oxygen therapy)، یک روش درمانی است که در آن از اکسیژن 100% در فشار محیطی بیشتر از یک اتمسفر استفاده می‌شود، در حالی که در روش درمان با اکسیژن نورموباریک (normobaric oxygen therapy)، از اکسیژن با یک اتمسفر استفاده می‌شود. این یک نسخه به‌روز شده از مرور اصلی کاکرین است که در شماره 3، در سال 2008، تحت عنوان «اکسیژن نورموباریک و هیپرباریک برای میگرن و سردرد خوشه‌ای» منتشر شده است.
بررسی اثربخشی و بی‌خطری درمان با استفاده از اکسیژن نورموباریک (normobaric oxygen therapy; NBOT) و اکسیژن هیپرباریک (hyperbaric oxygen therapy; HBOT) در درمان و پیشگیری میگرن و سردردهای خوشه‌ای.
جست‌وجوهای انجام شده در بانک‌های اطلاعاتی زیر را تا 15 جون 2015 به‌روز کردیم: CENTRAL (کتابخانه کاکرین)؛ MEDLINE؛ EMBASE و CINAHL. برای انجام مرور اصیل، بانک‌های اطلاعاتی زیر را تا ماه می 2008 جست‌وجو کردیم: CENTRAL؛ MEDLINE؛ EMBASE؛ CINAHL؛ DORCTIHM؛ و فهرست منابع مقالات مرتبط. ژورنال‌های مرتبط را به صورت دستی جست‌وجو کردیم و برای شناسایی کارآزمایی‌ها با پژوهشگران تماس گرفتیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) که در آنها به مقایسه HBOT یا NBOT با یکدیگر، یا با سایر درمان‌های فعال، مداخلات دارونما (placebo) (ساختگی) یا عدم درمان در شرکتکنندگان مبتلا به میگرن یا سردرد خوشه‌ای پرداخته شده باشد.
سه نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم، داده‌ها را استخراج و کیفیت شواهد را با استفاده از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کردند.
در این مرور به‌روز شده، 11 کارآزمایی را با 209 شرکت‌کننده وارد کردیم. در پنج کارآزمایی (با 103 شرکت‌کننده)، درمان با HBOT در برابر درمان ساختگی برای میگرن حاد با یکدیگر مقایسه شده بودند، در سه کارآزمایی، NBOT با درمان ساختگی یا تارترات ارگوتامین (ergotamine tartrate) برای سردرد خوشه‌ای (145 شرکت‌کننده) مقایسه شده بود و در دو کارآزمایی، HBOT برای سردرد خوشه‌ای (29 شرکت‌کننده) ارزیابی شده بود، در یک کارآزمایی نیز (56 شرکت‌کننده) NBOT با درمان ساختگی برای درمان یک گروه مختلط از سردردها مقایسه شده بود. خطر سوگیری (bias)، در این کارآزمایی‌ها به طور قابل توجهی متغیر بود، اما به طور کلی کیفیت کارآزمایی ضعیف تا متوسط بود. احتمالا یکی از کارآزمایی‌ها، در واقع تصادفی‌سازی شده نبود و دو مطالعه وارد شده نیز فقط به صورت چکیده گزارش شده بودند. در هفت کارآزمایی روش تصادفی‌سازی یا پنهان‌سازی تخصیص (allocation concealment) تعیین نشده بود. قابل ذکر است که 10 مورد از 11 کارآزمایی از روش درمان مقایسه کننده ساختگی (sham comparator therapy) استفاده کرده بودند و ارزیاب پیامد از نوع تخصیص آگاهی نداشت.
ما داده‌های سه کارآزمایی را با یکدیگر تجمیع و ادغام کردیم، نتایج حاصل پیشنهاد می‌کنند که HBOT در تسکین سردردهای میگرنی در مقایسه با درمان ساختگی موثر است (خطر نسبی (RR): 6.21؛ 95% CI؛ 2.41 تا 16.00؛ سه کارآزمایی؛ 58 شرکت‌کننده). با توجه به این که داده‌ها در مطالعات مذکور، حاصل از طرح‌های متقاطع کوچک با گزارش‌های ناقص بودند، لذا کیفیت شواهد پائین بود. هیچ یک از شواهد نشان نمی‌دهد که HBOT می‌تواند از اپیزودهای میگرن پیشگیری کند، بروز تهوع و استفراغ را کاهش دهد یا نیاز به داروی نجات را کمتر کند. هیچ یک از شواهد نشان نمی‌دهد که HBOT می‌تواند در تسکین سردرد خوشه‌ای موثر باشد (RR: 11.38؛ 95% CI؛ 0.77 تا 167.85؛ 0.08 = P) (یک کارآزمایی)، اما توان این کارآزمایی پائین بود.
نتایج یک مطالعه کوچک نشان داد که NBOT در مقایسه با درمان ساختگی در خاتمه سردرد خوشه‌ای موثر است (RR: 7.88؛ 95% CI؛ 1.13 تا 54.66)، اما این روش در یک کارآزمایی کوچک دیگر نسبت به استفاده از ارگوتامین (ergotamine) برتری نداشت (RR: 1.17؛ 95% CI؛ 0.94 تا 1.46، 0.16 = P). در کارآزمایی سوم، تفاوتی با اهمیت آماری در نسبت حملاتی که با موفقیت با استفاده از اکسیژن درمان شده‌اند، گزارش شده است (117 مورد از 150 حمله که با موفقیت با NBOT (معادل 78%) درمان شدند، در برابر 30 مورد از 148 حمله که با استفاده از NBOT (معادل 20%) با موفقیت درمان شدند). نسبت پاسخ دهندگان به درمان در هر سه این کارآزمایی‌ها هم‌سو و سازگار بود و نتایج آنها پیشنهاد می‌کند که بیش از 75% از سردردها به احتمال زیاد به روش درمان با استفاده از NBOT پاسخ می‌دهند.
هیچ گونه عوارض جانبی جدی در طول HBOT یا NBOT گزارش نشده است.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.