پیشینه
ترومبوز ورید عمقی (DVT؛ deep vein thrombosis) زمانی اتفاق می‌افتد که یک لخته خونی، در ورید پا شکل می‌گیرد. لخته می‌تواند جدا شده و باعث انسداد بالقوه جدی در رگ‌های خونی شود. افراد مبتلا به DVT ممکن است دچار سندرم پس از ترومبوز (PTS) شوند. مشخصه این بیماری مشکلاتی مانند درد پا، تورم مچ پا، و تغییرات شدید رنگ پوست است. این علائم با ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت بدتر میشوند و ممکن است سبک زندگی و فعالیت‌های روزانه را محدود کنند. در موارد شدید بیماری، زخم‌های وریدی، زخم‌های باز که التیام نمی‌یابند، نیز ایجاد میشوند. پوشیدن بانداژهای فشردهسازی یا جوراب‌های فشردهسازی الاستیکی مدرج (GECS) پس از درمان اولیه رقیق‌سازی خون (ضدانعقاد) برای DVT، به منظور کاهش احتمال PTS و کاهش علائم مورد استفاده قرار می‌گیرند. با تورم شدید پا (ادم)، می‌توان از یک وسیله یا دستگاه برای وارد کردن فشار به پا، به منظور بهبود گردش خون (دستگاه فشردهسازی مکانیکی یا دستگاه فشردهسازی پنوماتیک متناوب) استفاده کرد. مطالعات محدودی در مورد اثربخشی درمان فشردهسازی برای پیشگیری یا درمان PTS وجود دارد. در نتیجه، پزشکان و دستورالعمل‌ها در ارزیابی‌هایشان از استفاده از درمان فشردهسازی حین درمان DVT و در درمان PTS متفاوت هستند.
ویژگی‌های مطالعه و نتایج کلیدی
نویسندگان مرور چهار کارآزمایی را با 116 شرکت‌کننده شناسایی کردند که اثربخشی درمان‌های فشردهسازی را برای PTS بررسی کردند (آخرین جست‌وجو در 2 جولای 2018). دو کارآزمایی اثر GECS را مورد مطالعه قرار دادند. یک مطالعه بهبود علائم PTS را نشان داد و یک مطالعه هیچ منفعتی را نشان نداد. دو کارآزمایی دیگر اثر یک دستگاه فشردهسازی پنوماتیک متناوب را مورد مطالعه قرار دادند. هر دو کارآزمایی بهبود را در شدت PTS گزارش کردند. یک مطالعه عوارض جانبی و کیفیت زندگی را ارزیابی کرد. با اینکه 9% از شرکت‌کنندگان دچار عوارض جانبی مانند تورم، التهاب، خونریزی سطحی، و خارش پوستی پا شدند، کیفیت زندگی پیامدهای مثبتی داشت. هیچ یک از مطالعات رضایت بیمار یا میزان انطباق را ارزیابی یا گزارش نکردند.
قابلیت اطمینان شواهد
قطعیت شواهد مربوط به استفاده از GECS یا دستگاه فشردهسازی پنوماتیک متناوب در مقایسه با کنترل برای درمان شدت PTS از قابلیت اطمینان بسیار پایین و پایینی برخوردار است. این امر به دلیل نتایج متناقض، مطالعات کوچک و با طول دوره کوتاه، و تفاوت‌ها در نحوه اندازه‌گیری پیامدها در مطالعات است. شواهد محدودی در رابطه با عوارض جانبی، رضایت بیمار، کیفیت زندگی، و پایبندی به درمان در دسترس بود.
شواهدی با قطعیت بسیار پایین در مورد استفاده از GECS برای درمان PTS وجود دارد که در دو مطالعه کوچک با طول مدت کوتاه ارزیابی شد. یک مطالعه اثرات همودینامیک مفیدی را گزارش کرد، در حالی که مطالعه دیگر هیچ منفعتی را بر شدت PTS نسبت به جوراب‌های کنترل/دارونما نشان نداد. شواهد بسیار محدودی برای عوارض جانبی، رضایت بیمار، QoL، و میزان انطباق با درمان وجود دارد. با توجه به معیارهای مختلف مورد استفاده در مطالعات گزارش دهنده این پیامد و مطالعات کوچک با طول مدت کوتاه، شواهدی با قطعیت پایین به نفع استفاده از دستگاه‌های فشردهسازی پنوماتیک متناوب در مقایسه با دستگاه کنترل، برای درمان شدت وجود دارد. شواهدی با قطعیت متوسط از بهبود QoL وجود دارد، اما ممکن است عوارض جانبی مربوط به استفاده از دستگاه فشردهسازی، به دلیل مطالعات کوچک با طول مدت کوتاه، افزایش یابد. شواهد با قطعیت بالا برای حمایت از استفاده از درمان فشردهسازی در پیشگیری از PTS وجود ندارد و هر گونه نتیجه‌گیری از شواهد موجود باید با دقت تفسیر شود. انجام تحقیقات بیشتر برای ارزیابی اینکه فشردهسازی می‌تواند منجر به کاهش طولانی‌مدت و تسکین علائم ناشی از PTS، یا پیشگیری از بدتر شدن و زخم پا شود یا خیر، مورد نیاز است.
سندرم پس از ترومبوز (PTS؛ post‐thrombotic syndrome) یک عارضه طولانی‌مدت از ترومبوز ورید عمقی (DVT؛ deep vein thrombosis) است که با شکایات مزمن مانند ادم و تغییرات پوستی شامل: اکتازی (ectasia) وریدی، وریدهای واریکوزی، قرمزی، اگزما، هیپرپیگمنتاسیون (hyperpigmentation)، و در موارد شدید فیبروز چربی زیرجلدی در اندام مبتلا مشخص می‌شود. این شکایات مزمن، اثرات محدودیت خروج خون وریدی است که می‌تواند منجر به علائمی مانند احساس سنگینی، خارش، درد، کرامپ‌ها، و پاراستزی (paraesthesia) شوند. 20 تا 50 درصد از افراد مبتلا به DVT دچار عوارض پس از ترومبوز میشوند. از چندین روش‌های غیردارویی برای پیشگیری از PTS در طول مرحله حاد DVT استفاده می‌شود. این روش‌ها شامل بالا بردن پاها و درمان فشردهسازی است. مطالعات محدودی در مورد اثربخشی درمان فشردهسازی برای پیشگیری یا درمان PTS وجود دارد. در نتیجه، پزشکان و دستورالعمل‌ها در ارزیابی‌هایشان از درمان فشردهسازی حین درمان DVT و در درمان PTS متفاوت هستند. این یک بهروزرسانی از مروری است که اولین بار در سال 2003 منتشر شده است.
بررسی اثربخشی درمان فشردهسازی برای درمان سندرم پس از ترومبوز، از جمله جوراب‌های فشردهسازی الاستیکی و دستگاه‌های مکانیکی در مقایسه با عدم مداخله، دارونما (placebo) و با یکدیگر.
برای این بهروزرسانی، متخصص اطلاعات گروه عروق در کاکرین به جست‌وجو در پایگاه ثبت تخصصی گروه عروق در کاکرین، پایگاه‌های اطلاعاتی CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase؛ و CINAHL و پلت‌فرم بین‌المللی ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت و پایگاه‌های ثبت کارآزمایی‌های ClinicalTrials.gov تا تاریخ 2 جولای 2018 پرداخت.
ما کارآزمایی‌هایی را وارد کردیم که به بررسی درمان فشردهسازی برای درمان PTS پرداختند. پیامدهای اولیه، عبارت بودند از شدت PTS و عوارض جانبی. هیچ محدودیتی در تاریخ یا زبان وجود نداشت. دو نویسنده مرور (SA؛ DNK) به طور مستقل از هم به ارزیابی این موضوع پرداختند که آیا مطالعات بالقوه مرتبط، معیارهای ورود را داشتند یا خیر.
یک نویسنده مرور داده‌ها را استخراج و خلاصه کرده و یک نویسنده مرور (DNK) آنها را تایید کرد. ما اختلاف‌نظرات را با بحث حل‌وفصل کردیم. ما کیفیت روش‌شناسی مطالعه را با ابزار «خطر سوگیری (bias)» کاکرین ارزیابی کردیم. برای ارزیابی قطعیت کلی شواهدی که از پیامدهای ارزیابی شده در این مرور حمایت می کردند، از GRADE استفاده کردیم.
ما چهار کارآزمایی را با 116 شرکت‌کننده شناسایی کردیم که به بررسی اثربخشی درمان فشردهسازی برای درمان PTS پرداختند. روش‌شناسی استفاده شده در هر کارآزمایی برای انجام متاآنالیز بیش از حد ناهمگون بود، بنابراین ما یافته‌های خود را به صورت روایتی گزارش کردیم.
دو کارآزمایی اثر جوراب‌های فشردهسازی الاستیکی مدرج (GECS) را در بهبود علائم PTS مورد مطالعه قرار دادند. یک مطالعه اثرات همودینامیک مفیدی را گزارش کرد، در حالی که مطالعه دیگر هیچ منفعتی را بر شدت PTS نسبت به دارونما نشان نداد (شواهد با قطعیت بسیار پایین). شواهد بسیار محدودی برای عوارض جانبی و کیفیت زندگی (QoL) در دسترس بود. این دو مطالعه میزان انطباق را در طول دوره مطالعه گزارش نکردند.
دو کارآزمایی اثرات دستگاه‌های فشردهسازی مکانیکی متناوب را مورد مطالعه قرار دادند. هر دو کارآزمایی بهبود شدت PTS را گزارش کردند (شواهد با قطعیت پایین). بهبود شدت PTS بر اساس «موفقیت» یا «شکست» درمان تعریف شد. فقط یک مطالعه که دستگاه‌های فشردهسازی را مقایسه کرد، عوارض جانبی و QoL را ارزیابی کرد. اگر چه 9% از شرکت‌کنندگان دچار عوارض جانبی مانند تورم پا، التهاب، خونریزی سطحی، و خارش پوستی شدند (شواهد با قطعیت متوسط)، QoL بهبود یافت (شواهد با قطعیت متوسط). مطالعات انطباق را هنگام استفاده از دستگاه‌های فشردهسازی مکانیکی متناوب ارزیابی نکردند.
هیچکدام از مطالعات رضایت بیمار را بررسی نکردند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.