پیشینه
بیماری حاد پیوند علیه میزبان (acute graft-versus-host disease) از عوارض شایع پس از پیوند سلول بنیادی خونساز ((haematopoietic stem cell transplantation; HSCT)؛ پیوند سلول بنیادی تشکیل دهنده خون) است. سلولهای ایمنی (سلولهای سفید خون) فرد اهدا کننده، سلولهای فرد بیمار را به عنوان جسم خارجی («غیر-خودی») تشخیص میدهد. بنابراین، سلولهای ایمنی پیوندی، به سلولهای بیمار حمله میکند. از بین بافتهای مختلف بدن، پوست، کبد و روده اندامهای اصلی هستند که بیش از بقیه تحت تاثیر قرار میگیرند. این واکنشهای ایمنی بدن ممکن است سبب التهاب حاد (ورم ناگهانی) و پس از آن تغییرات مزمن (طولانی-مدت) اندامها (به عنوان مثال، فیبروز، زخم شدن ریهها) شود. درمان مرحله اول، در موارد مقاوم به درمان (که در آن بیماری نسبت به درمان، مقاوم است)، معمولا شامل استفاده از داروهای سرکوب کننده ایمنی (که قدرت سیستم ایمنی بدن را کاهش میدهد) مانند کورتیکواستروئیدها در ترکیب با دیگر عوامل سرکوب کننده سیستم ایمنی است. استفاده از این داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی، برای سرکوب تهاجم سیستم ایمنی به سلولهای فرد بیمار طراحی شده است. اثربخشی محدود و عوارض جانبی شدید این داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی، منجر به استفاده از روشهای جایگزین شده است.
اکستراکورپورال فوتوفرزیس (extracorporeal photopheresis; ECP) یک روش درمانی تعدیل کننده سیستم ایمنی است که شامل مجموعهای از سلولهای ایمنی خون محیطی در خارج از بدن فرد است. این سلولهای ایمنی ابتدا در معرض یک عامل فوتواکتیو (یک ماده شیمیایی که به قرار گرفتن در معرض نور پاسخ میدهد، به عنوان مثال متوکسی-پسورالن-8) و بعد از آن در معرض رادیاسیون فرابنفش نوع A قرار گرفته و سپس دوباره به بدن بیمار تزریق میشود. تاثیرات تعدیل کنندگی سیستم ایمنی این پروسیجر به طور کامل مشخص نشده است.
در حال حاضر در چندین توصیه مربوط به اقدامهای بالینی، پیشنهاد شده که در کودکان مبتلا به بیماری حاد پیوند علیه میزبان پس از HSCT، از ECP استفاده شود.
ویژگیهای مطالعه
در این مرور، به منظور یافتن کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) (مطالعات بالینی که در آنها افراد به طور تصادفی به یکی از دو یا چند گروه درمان اختصاص داده میشوند)، که برای بررسی اثربخشی و بیخطری ECP در درمان کودکان و نوجوانان (زیر 18 سال) برای مدیریت بیماری حاد پیوند علیه میزبان پس از HSCT طراحی شده بودند، بانکهای اطلاعاتی علمی را جستوجو کردیم.
نتایج
در نسخه اصلی این مرور و اولین نسخه بهروز شده آن، هیچ RCT یافت نشد که اثربخشی ECP را برای کودکان بیمار مبتلا به بیماری حاد پیوند علیه میزبان پس از HSCT آنالیز کند. توصیههای کنونی، تنها مبتنی بر مطالعات گذشتهنگر (مطالعهای که در آن پیامد، برای شرکتکنندگان پیش از شروع رخ داده است) یا مطالعات مشاهدهای (مطالعهای که در آن محققان به دنبال انجام مداخله نیستند و فقط رخداد پیامدها را مشاهده میکنند) بنا شده است. توصیه میشود که از روش ECP، برای درمان کودکان بیمار پس از HSCT، تنها در RCTها استفاده شود.
اثربخشی ECP در درمان aGvHD در کودکان مبتلا پس از HSCT مشخص نیست و استفاده از آن باید درون RCTها محدود شود. در چنین مطالعاتی باید گروهی که با استفاده از ECP به تنهایی یا در ترکیب با درمان استاندارد در برابر گروهی که درمان استاندارد را به تنهایی دریافت میکنند، مقایسه شوند. مرور بهروز شده سال 2015، مورد جدیدی به این نتیجهگیریها اضافه نکرد.
بیماری حاد پیوند علیه میزبان (acute graft-versus-host disease; aGvHD)، از علل عمده موربیدیتی و مورتالیتی پس از پیوند سلول بنیادی خونساز (haematopoietic stem cell transplantation; HSCT) است که در 8% تا 59% از دریافت کنندگان پیوند رخ میدهد. در حال حاضر، پایه اصلی درمان برای aGvHD، استفاده از کورتیکواستروئیدها است. با این حال، درمان استانداردی برای نوع مقاوم به استروئید aGvHD وجود ندارد. اکستراکورپورال فوتوفرزیس (extracorporeal photopheresis; ECP)، نوعی از روش تعدیل کننده سیستم ایمنی میان گزینههای مختلف درمانی است که شامل قرار دادن مجموعهای از سلولهای تک هستهای محیطی در شرایط آزمایشگاهی، در معرض عامل فوتواکتیو متوکسیپسورالن-8 و رادیاسیون اشعه فرابنفش نوع A، و اینفیوژن دوباره این سلولهای خونی درمان شده به بیمار است. مکانیزم عمل ECP، به طور کامل شناخته نشده است. این یک نسخه بهروز شده از مرور کاکرین است که برای اولین بار در سال 2014 منتشر شد.
برای ارزیابی اثربخشی و بیخطری ECP برای مدیریت aGvHD در کودکان و نوجوانان پس از HSCT.
پایگاه ثبت کارآزماییهای کنترل شده کاکرین (CENTRAL) (شماره 9، سال 2015)، بانکهای اطلاعاتی MEDLINE (PubMed) و EMBASE (Ovid) را از زمان آغاز به کار آنها تا 23 سپتامبر 2015 جستوجو کردیم. فهرست منابع مطالعات بالقوه مرتبط را بدون هیچ گونه محدودیت زبانی جستوجو کردیم. هشت پایگاه ثبت کارآزمایی و چهار مورد از خلاصه مقالات کنفرانسها را در 29 سپتامبر 2015 نیز جستوجو کردیم.
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) که در آنها ECP با یا بدون درمان استاندارد در برابر گروه درمان استاندارد به تنهایی در کودکان بیمار مبتلا به aGvHD پس از HSCT مقایسه شده باشد.
دو نویسنده مرور بهطور مستقل از هم به انتخاب مطالعه پرداختند. عدم توافق در انتخاب کارآزماییها با مشورت با نویسنده سوم مرور برطرف شد.
مطالعات بیشتر در مرور بهروز شده سال 2015 یافت نشد، در مجموع در این مرور، هیچ مطالعهای که معیارهای ورود به مطالعه را داشته باشد، یافت نشد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.