پیشینه
اسکار علامتی است که پس از بهبود زخم یا جراحت، به عنوان مثال، پس از جراحی یا پس از سوختگی، روی پوست باقی می‌ماند. اکثر اسکارها به مرور زمان از بین می‌روند و کم‌رنگ می‌شوند، اما برخی از اسکارها ممکن است قرمز و برجسته شوند (به نام اسکار هیپرتروفیک (hypertrophic scars)). اسکارهای هیپرتروفیک ممکن است چندین سال طول بکشند تا کم-رنگ و محو شوند.
آنها ممکن است خارش‌دار، دردناک یا ناخوشایند بوده و حرکت را محدود کنند. آنها می‌توانند افراد را از نظر جسمانی و روحی تحت تاثیر قرار دهند و بر بهزیستی (well-being) فرد تاثیر بگذارند.
هدف از درمان‌ها، بهبود ظاهر اسکار و کمک به کمتر دیده شدن آن است. این درمان‌ها عبارتند از: پوشیدن لباسی که به طور محکم دور پوست قرار می‌گیرد (گارمنت‌های فشاری (pressure garments))؛ درمان‌های اعمال شده روی اسکار؛ لیزر-درمانی و ورقه‌های ژل سیلیکون.
ورقه‌های ژل سیلیکون، پانسمان‌های نرم زخم هستند و حاوی شکل الاستیک سیلیکون. آنها بافت نرم و لاستیکی دارند و به پوست می‌چسبند. از آنها معمولا برای بهبود پوست و کمک به نرم شدن و صاف کردن اسکار هیپرتروفیک استفاده می‌شوند.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
در این مرور کاکرین، می‌خواستیم بفهمیم که ورقه‌های ژل سیلیکون در درمان اسکارهای هیپرتروفیک تا چه حد خوب کار می‌کنند.
روش‌های انجام مطالعه
به جست‌وجوی مطالعاتی پرداختیم که استفاده از ورقه‌های ژل سیلیکون را برای درمان اسکارهای هیپرتروفیک بررسی کردند. برای یافتن فقط کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) به جست‌وجو پرداختیم، که در آنها درمانی که هر شخص دریافت می‌کند به‌طور تصادفی انتخاب می‌شود. این نوع مطالعات معمولا معتبرترین شواهد را در مورد تاثیرات یک درمان ارائه می‌دهند.
آنچه ما به دست آوردیم
تعداد 13 مطالعه را با 468 فرد (425 نفر از آنها مطالعه را کامل کردند) مبتلا به اسکارهای هیپرتروفیک ناشی از جراحی، جراحت، سوختگی یا اسکالدینگ (scalding) پیدا کردیم. مطالعات، تاثیرات ورقه‌های ژل سیلیکون را با موارد زیر مقایسه کردند: عدم درمان با ورقه‌های ژل سیلیکون؛ پوشیدن گارمنت‌های فشاری؛ استفاده از ژل سیلیکون یا عصاره پیاز؛ پانسمان پلی‌اورتان؛ تزریق استروئید؛ لیزر-درمانی؛ نور پالس شدید یا Gecko Nanoplast (بانداژ ژل سیلیکون).
همه مطالعات در بیمارستان‌هایی، در اروپا (6 مطالعه)، چین (2 مطالعه)، ایالات متحده (1 مطالعه)، کانادا (1 مطالعه)، ایران (1 مطالعه)، ترکیه (1 مطالعه) و هند (1 مطالعه) انجام شدند. طول دوره آنها متفاوت بود: از 3 ماه تا 12 ماه.
چهار مطالعه ارزیابی اسکارها را توسط متخصصان مراقبت سلامت به گونه‌ای گزارش کردند که برای این مرور قابل استفاده باشند. هیچ مطالعه‌ای نتایج مفیدی را برای ارزیابی خود فرد از اسکار خود پس از درمان گزارش نکرد.
هیچ مطالعه‌ای نتایج مفیدی را برای بهزیستی (well-being) (کیفیت زندگی) افراد گزارش نکرد: اینکه افراد در گروه درمانی خود باقی می‌مانند یا خیر (پایبندی)، درمان‌ها تاثیرات ناخواسته‌ای داشته‌اند یا خیر؛ یا اینکه درمان‌ها هزینه-اثربخش بوده‌اند یا خیر (مزایای درمان بر هزینه‌های اضافی برتری دارد یا خیر).
مطالعات اطلاعات کافی را برای مقایسه ورقه‌های ژل سیلیکون با تزریق استروئید، لیزر-درمانی یا نور پالسی ارائه نکردند.
نتایج اصلی مرور ما چه هستند؟
ورقه‌های ژل سیلیکون در مقایسه با عصاره پیاز ممکن است ظاهر اسکارهای هیپرتروفیک را کمی بهبود ببخشند. ما مطمئن نیستیم که ورقه‌های ژل سیلیکونی ظاهر اسکار را بهتر از عدم درمان با ورقه‌های ژل سیلیکونی یا ژل سیلیکون یا پلی‌اورتان بهبود می‌بخشند یا خیر.
این ورقه‌ها در مقایسه با گارمنت‌های فشاری ممکن است سطح درد را کاهش دهند. هم‌چنین ممکن است در مقایسه با عدم درمان با ورقه‌های ژل سیلیکون باعث کاهش جزئی در سطح درد شوند. ما مطمئن نیستیم که ورقه‌های ژل سیلیکون، درد را در مقایسه با ورقه پروپیلن گلیکول خود-چسب و هیدروکسی‌اتیل سلولز کاهش می‌دهند یا خیر. شواهد هم‌چنین در مورد تاثیر صفحات ژل سیلیکون بر درد در مقایسه با Gecko Nanoplast بسیار نامطمئن است.
قطعیت شواهد
سطح قطعیت (اطمینان) ما نسبت به شواهد پائین یا بسیار پائین است. شواهدی را که یافتیم، از تعداد کمی مطالعه پیدا کردیم (گاهی اوقات فقط از یک مطالعه)، اغلب با تعداد کمی از افراد، با نتایج ضعیف گزارش شدند، بنابراین مطمئن نیستیم که نتایج چقدر قابل اعتماد هستند. اگر نتایج حاصل از مطالعات بیشتری در دسترس قرار گیرند، نتیجه‌گیری‌های ما احتمالا تغییر خواهند کرد.
نتیجه‌گیری‌‌ها
در مورد اینکه ورقه‌های ژل سیلیکونی بهتر از دیگر درمان‌ها برای اسکارهای هیپرتروفیک کار می‌کنند یا خیر، مطمئن نیستیم. ورقه‌های ژل سیلیکون در مقایسه با استفاده از عصاره پیاز، ممکن است ظاهر اسکار را کمی بهبود ببخشند و در مقایسه با عدم درمان با این ورقه‌ها یا گارمنت‌های فشاری، درد را کاهش دهند.
تاریخ جست‌وجو
این مرور شامل تمام شواهد منتشر شده تا 21 اپریل 2021 است.
در حال حاضر شواهد دقیق به دست آمده از RCT در مورد اثربخشی بالینی SGS در درمان اسکارهای هیپرتروفیک محدود است. هیچ یک از مطالعات وارد شده شواهدی را مبنی بر شدت اسکار تائید شده توسط شرکت‌کنندگان، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت یا هزینه-اثربخشی ارائه نکرد. نحوه گزارش‌دهی مطالعات ضعیف بود، تا آنجا که مطمئن نیستیم اکثر کارآزمایی‌ها عاری از خطر سوگیری باشند. محدودیت‌ها در شواهد حاصل از RCTهای موجود نشان می‌دهد که انجام کارآزمایی‌های بیشتری برای کاهش عدم-قطعیت برای تصمیم‌گیری در مورد استفاده از SGS در درمان اسکارهای هیپرتروفیک ضروری است.
سالانه، فقط در کشورهایی با سطح درآمد بالا، تقریبا 100 میلیون نفر دچار انواع اسکار می‌شوند. اسکار بیش از حد می‌تواند باعث خارش، درد، انقباضات، و تغییر شکل ظاهری شده و به‌طور چشمگیری بر کیفیت زندگی افراد، چه از نظر جسمانی و چه از نظر روانی، تاثیر بگذارد. اسکارهای هیپرتروفیک (hypertrophic scars) اسکارهای مرئی و برجسته‌ای هستند که به بافت‌های اطراف گسترش نمی‌یابند و اغلب به طور خودبه‌خودی پسرفت می‌کنند. ورقه ژل سیلیکون (silicone gel sheeting; SGS) از سیلیکون درجه مدیکال تقویت‌شده با پوشش غشایی سیلیکونی ساخته شده و یکی از شایع‌ترین درمان‌ها برای اسکارهای هیپرتروفیک است.
ارزیابی تاثیرات ورقه ژل سیلیکون برای درمان اسکارهای هیپرتروفیک در مراکز مراقبتی.
در اپریل 2021، پایگاه ثبت تخصصی گروه زخم در کاکرین، پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL)؛ Ovid MEDLINE (از جمله استنادات نمایه‌نشده در حال انجام و دیگر استنادات نمایه نشده)؛ Ovid Embase و EBSCO CINAHL Plus را جست‌وجو کردیم. هم‌چنین پایگاه‌های ثبت کارآزمایی‌های بالینی را برای یافتن مطالعات در حال انجام و منتشر نشده جست‌وجو کرده، و فهرست منابع مطالعات وارد شده مرتبط هم‌چنین مرورها، متاآنالیزها (meta‐analyses) و گزارش‌های فناوری سلامت را برای شناسایی مطالعات بیشتر جست‌وجو کردیم. هیچ نوع محدودیتی به لحاظ زبان مقاله، تاریخ انتشار یا محیط اجرای مطالعه اعمال نشد.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم که شامل افراد مبتلا به هر نوع اسکار هیپرتروفیک بوده و استفاده از SGS را ارزیابی کردند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم انتخاب مطالعه، ارزیابی «خطر سوگیری (bias)»، استخراج داده‌ها و ارزیابی قطعیت شواهد را بر اساس درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) انجام دادند. اختلافات اولیه با بحث، یا اضافه کردن نویسنده سوم مرور در صورت لزوم، حل شدند.
سیزده مطالعه با معیارهای ورود مطابقت داشتند. حجم نمونه مطالعه از 10 تا 60 شرکت‌کننده متغیر بود. کارآزمایی‌ها به دلیل تفاوت در مدت زمان پیگیری، و محل اسکار از نظر بالینی ناهمگون بودند. تعداد 10 مقایسه را گزارش می‌کنیم، SGS در مقایسه با عدم درمان با SGS و SGS در مقایسه با درمان‌های زیر: گارمنت‌های فشاری (pressure garments)؛ ژل سیلیکون؛ عصاره پیاز به صورت موضعی؛ پلی‌اورتان (polyurethane)؛ ورقه پروپیلن گلیکول و هیدروکسی‌اتیل سلولز؛ تزریق کنالوگ (Kenalog injection)؛ flashlamp-pumped pulsed-dye laser؛ نور پالس شدید (intense pulsed light) و Gecko Nanoplas (بانداژ ژل سیلیکونی). شش کارآزمایی دارای طراحی split-site و سه کارآزمایی طراحی نامشخصی داشتند (که منجر به ترکیبی از داده‌های زوجی (paired) و خوشه‌ای (clustered) شد).
مطالعات وارد شده، داده‌های پیامد محدودی را برای پیامدهای اولیه مرور یعنی شدت اسکار بر اساس اندازه‌گیری متخصصان سلامت و عوارض جانبی (داده‌های محدودی توسط برخی از مطالعات وارد شده گزارش شدند، اما آنالیز بیشتر این داده‌ها امکان‌پذیر نبود) گزارش کردند و هیچ داده‌ای برای شدت اسکار بر مبنای گزارش بیماران ارائه نشده است. برای پیامدهای ثانویه، داده‌هایی در مورد درد گزارش شد، اما کیفیت زندگی مرتبط با سلامت و هزینه-اثربخشی گزارش نشدند. متدولوژی بسیاری از کارآزمایی‌ها ضعیف گزارش شدند، به این معنی که خطر سوگیری نامشخص بود. اغلب به دلیل وجود عدم-دقت ناشی از تعداد اندک شرکت‌کننده، نرخ پائین عوارض، یا هر دو، همگی در مطالعات تکی، همه شواهد با قطعیت پائین یا بسیار پائین ارزیابی شدند.
SGS در مقایسه با عدم استفاده از SGS
هفت مطالعه با 177 شرکت‌کننده، SGS را با عدم استفاده از آن برای اسکارهای هیپرتروفیک مقایسه کردند. دو مطالعه با 31 شرکت‌کننده (32 اسکار) شدت اسکار را بر اساس ارزیابی متخصصان سلامت گزارش کردند، و مشخص نیست تفاوتی در شدت اسکار بین دو گروه وجود دارد یا خیر (تفاوت میانگین (MD): 1.83-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 3.77- تا 0.12؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین، یک سطح برای خطر سوگیری و دو سطح برای عدم-دقت جدی کاهش یافت). یک مطالعه با 34 شرکت‌کننده نشان می‌دهد که SGS ممکن است منجر به کاهش جزئی در سطح درد در مقایسه با عدم درمان با SGS شود (MD: -1.26؛ 95% CI؛ 2.26- تا 0.26-؛ شواهد با قطعیت پائین، یک بار برای خطر سوگیری و یک بار برای عدم-دقت کاهش یافت).
SGS در مقایسه با گارمنت‌های فشاری
یک مطالعه با 54 شرکت‌کننده برای این مقایسه وارد شد. این مطالعه گزارش داد که SGS ممکن است سطح درد را در مقایسه با گارمنت‌های فشاری کاهش دهد (MD: -1.90؛ 95% CI؛ 2.99- تا 0.81-؛ شواهد با قطعیت پائین، یک بار برای خطر سوگیری و یک بار برای عدم-دقت کاهش یافت).
SGS در مقایسه با ژل سیلیکون
یک مطالعه با 32 شرکت‌کننده برای این مقایسه وارد شد. مشخص نیست که SGS در مقایسه با ژل سیلیکون، شدت اسکار را بر اساس ارزیابی متخصصان سلامت متاثر می‌سازد یا خیر (MD: 0.40؛ 95% CI؛ 0.88- تا 1.68؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین، یک سطح برای خطر سوگیری، دو سطح برای عدم-دقت کاهش یافت).
SGS در مقایسه با عصاره پیاز به صورت موضعی
یک کارآزمایی (32 شرکت‌کننده) برای این مقایسه وارد شد. SGS ممکن است شدت اسکار را در مقایسه با عصاره پیاز به صورت موضعی تا حدودی کاهش دهد (MD: -1.30؛ 95% CI؛ 2.58- تا 0.02-، شواهد با قطعیت پائین، یک بار برای خطر سوگیری و یک بار برای عدم-دقت کاهش یافت).
SGS در مقایسه با پلی‌اورتان
یک مطالعه با 60 شرکت‌کننده برای این مقایسه وارد شد. مشخص نیست که SGS در مقایسه با پلی‌اورتان، شدت اسکار را بر اساس ارزیابی متخصصان سلامت متاثر می‌سازد یا خیر (MD: 0.50؛ 95% CI؛ 2.96- تا 3.96؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین، یک سطح برای خطر سوگیری، دو سطح برای عدم-دقت کاهش یافت).
مقایسه SGS با پروپیلن گلیکول خود-چسب و ورقه هیدروکسی‌اتیل سلولز
یک مطالعه با 38 شرکت‌کننده برای این مقایسه وارد شد. مشخص نیست SGS در مقایسه با پروپیلن گلیکول خود-چسب و ورقه هیدروکسی‌اتیل سلولز، درد را کاهش می‌دهد یا خیر (MD: -0.12؛ 95% CI؛ 0.18- تا 0.06-). این نتایج بر اساس شواهدی با قطعیت بسیار پائین به دست آمدند، که تا دو سطح به دلیل خطر سوگیری، یک سطح به دلیل غیر-مستقیم بودن، و یک سطح به دلیل عدم-دقت، کاهش یافت.
SGS در مقایسه با Gecko Nanoplast
یک مطالعه با 60 شرکت‌کننده برای این مقایسه وارد شد. مشخص نیست که SGS در مقایسه با نانوپلاست Gecko، تاثیری بر درد دارد یا خیر (MD: 0.70؛ 95% CI؛ 0.28- تا 1.68؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین، یک سطح برای خطر سوگیری و دو سطح برای عدم-دقت کاهش یافت).
در رابطه با سه مقایسه دیگر از SGS با تزریق کنولاگ، flashlamp-pumped pulsed-dye laser یا نور پالس شدید، با کمبود داده قابل گزارش مواجه بودیم.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.