پیشینه
فقر آهن، زمانی که بدن از آهن معدنی کافی برخوردار نباشد، یک کمبود شایع و مرتبط با تغذیه است. آهن برای ساخت هموگلوبین، پروتئین موجود در گلبول‌های قرمز خون که آن‌ها را قادر به حمل اکسیژن در سراسر بدن می‌کند، توسط بدن استفاده می‌شود. در حالی‌که فقر آهن در بیشتر موارد با سطح پایین هموگلوبین در خون (کم‌خونی) مرتبط است، فقر آهن زودهنگام یا «بدون علامت» نیز می‌تواند منجر به علائمی مانند خستگی و کمبود انرژی شود. فقر آهن بدون کم‌خونی اغلب با آهن خوراکی درمان می‌شود، که این دارو به شکل خوراکی مانند قرص‌های آهن مصرف می‌شود. با این‌حال، احتمالا آهن خوراکی باعث ایجاد عوارض جانبی می‌شود، برای انواع خاصی از فقر آهن موثر نیست، و زمان می‌برد تا کاملا اثر کند. علاوه‌بر این، فرآورده‌های جدیدتر آهن، مانند آهن داخل وریدی با ثبات‌تر هستند، عوارض جانبی کمتری دارند و در یک بازه زمانی کوتاه‌تر حداکثر منفعت را نشان می‌دهند.
هدف مطالعه مروری
بررسی شواهد از کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (که افراد به‌طور تصادفی به یک درمان اختصاص داده می‌شوند) در مورد ایمنی و تاثیرات آهن داخل وریدی در درمان فقر آهن زودهنگام، یا بدون کم‌خونی.
ویژگی‌های مطالعه
ما 11 مطالعه را با 1074 شرکت‌کننده پیدا کردیم. طیف گسترده‌ای از افراد در این مطالعات وارد شدند، از جمله افراد مبتلا به نارسایی قلبی، ورزشکاران حرفه‌ای، افراد مبتلا به سندرم پاهای بی‌قرار و زنان متناسب و سالم. ما مطالعاتی را حذف کردیم که به بررسی کودکان، زنان باردار، و افراد تحت درمان با اریتروپویتین (هورمونی که تولید گلبول‌های قرمز خون را تحریک می‌کند) پرداخته بودند.
نتایج کلیدی
آهن داخل وریدی ممکن است منجر به افزایش اندکی در سطح هموگلوبین در خون شود. ما هم‌چنین تاثیر آهن داخل وریدی را بر کیفیت زندگی، فریتین سرم (آهن ذخیر‌ه شده در بدن)، حداکثر ظرفیت ورزش، و عوارض جانبی خفیف‌تر مصرف آهن بررسی کردیم اما نتوانستیم مشخص کنیم که آهن داخل وریدی منفعتی برای این پیامدها دارد یا خیر. دلیل این امر تفاوت‌های زیادی بود که بین مطالعات در انواع شرکت‌کنندگان مورد بررسی، تعریف مورد استفاده برای فقر آهن، نوع فرآورده آهن داخل وریدی تجویز شده و مدت زمان مطالعات وجود داشت. ما هم‌چنین سعی کردیم داده‌هایی را در مورد عوارض جانبی شدید و عفونت باکتریایی پس از تزریق آهن جمع‌آوری کنیم، اما نتوانستیم هیچ مطالعه‌ای را پیدا کنیم که این موارد را به‌طور موثر اندازه‌گیری کرده باشد.
قطعیت شواهد
از آنجایی‌که که تفاوت‌های زیادی بین تعداد نسبتا کمی از مطالعات واردشده در این مطالعه مروری وجود داشت، ما درباره تاثیر آهن داخل وریدی بر فقر آهن بدون کم‌خونی، غیر از این که بگوییم ممکن است باعث افزایش غلظت هموگلوبین شود، مطمئن نیستیم. علاوه‌بر این، سطح شروع هموگلوبین برای افرادی که در این مطالعه مروری وارد شدند، قبل از دریافت درمان خود «طبیعی» در نظر گرفته شد. بنابراین، نه تنها این افزایش بسیار ناچیز است، بلکه سطح شروع هموگلوبین با توجه به راهنمای‌های فعلی کافی در نظر گرفته شده، و ممکن است بیماران حتی متوجه بهبود علائم نشوند. ما پیشنهاد نمی‌کنیم که آهن داخل وریدی برای بزرگسالان مبتلا به فقر آهن بدون کم‌خونی منفعتی ندارد، بلکه کیفیت فعلی شواهد به اندازه کافی خوب نیست که درباره اثرات این داروها اطمینان داشته باشیم.
نتیجه‌گیری‌ها
به‌طور کلی، شواهد موجود برای آهن داخل وریدی در درمان فقر آهن بدون کم‌خونی از کیفیت پائین یا بسیار پائینی برخوردار است. در حالی‌که ممکن است آهن داخل وریدی باعث افزایش ناچیزی در غلظت هموگلوبین نسبت به سطح طبیعی موجود شود، ما در مورد تاثیرات آن بر دیگر پیامدها که ما به‌عنوان بخشی از این مطالعه مروری مورد بررسی قرار دادیم، مطمئن نیستیم. انجام تحقیقات بیشتری که به بررسی تاثیرات آهن داخل وریدی برای درمان بزرگسالان مبتلا به فقر آهن بدون کم‌خونی بپردازند، برای پاسخ به این سوال تحقیقاتی لازم است.
شواهد تا اکتبر 2019 به‌روز است.
شواهد موجود برای نشان دادن منافع فرآورده‌های آهن داخل وریدی برای درمان فقر آهن بدون کم‌خونی در سراسر جمعیت‌های مختلف بیمار کافی نیست، فراتر از این که ممکن است منجر به افزایش کوچک و غیرقابل توجه از نظر بالینی در غلظت هموگلوبین شود. با این‌حال، قطعیت شواهد حتی برای این پیامد محدود باقی می‌ماند. داده‌های قوی برای اثربخشی آهن داخل وریدی در درمان فقر آهن بدون کم‌خونی هنوز وجود ندارد، و انجام مطالعات بزرگ‌تری برای ارزیابی تاثیر این روش درمانی بر پیامدهای آزمایشگاهی، بیمار-محور، و عوارض جانبی لازم است.
فقر آهن یکی از شایع‌ترین کمبودهای تغذیه‌ای است، و تعدادی تظاهرات فیزیولوژیکی دارد. فقر آهن زودهنگام یا بدون کم‌خونی می‌تواند منجر به خستگی و کاهش ظرفیت ورزش شود. فرآورده‌های آهن خوراکی بروز بالایی از عوارض جانبی غیرقابل‌تحمل دارند، و در اشکال خاصی از بیماری فقر آهن بی‌تاثیر هستند. در نتیجه، فرآورده‌های آهن داخل وریدی به‌طور روزافزونی در درمان فقر آهن بدون کم‌خونی استفاده می‌شوند. فرآورده‌های جدیدتر و با‌ثبات‌تر آهن در شرایط خاص بروز کمتری را از عوارض جانبی نشان می‌دهند و در حال حاضر در طول طیف وسیعی از جمعیت‌های مختلف بیمار استفاده می‌شوند.
ارزیابی اثرات درمان آهن داخل وریدی در درمان بزرگسالان مبتلا به فقر آهن بدون کم‌خونی.
در 18 اکتبر 2019 ما به‌طور الکترونیکی CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase؛ دو پایگاه اطلاعاتی دیگر و دو پایگاه ثبت کارآزمایی‌های 2019 را جست‌وجو کردیم. ما منابع مطالعات استخراج‌شده را با متن کامل به‌طور دستی جست‌وجو کردیم، و برای داده‌های بیشتر با نویسندگان مطالعه مرتبط تماس گرفتیم.
ما کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای را وارد کردیم که هر گونه فرآورده آهن داخل وریدی را با دارونما (placebo) در بزرگسالان مقایسه کردند. ما اشکال دیگر مقایسه را، مانند آهن خوراکی در مقابل دارونما، آهن تزریقی داخل عضلانی در مقابل دارونما، یا مطالعات آهن داخل وریدی که در آن سایر فرآورده‌های آهن به‌عنوان مقایسه‌کننده استفاده شدند، حذف کردیم. ما هم‌چنین مطالعات مربوط به درمان اریتروپویتین یا جمعیت‌های زنان باردار را کنار گذاشتیم.
دو نویسنده مطالعه مروری منابع را برای واجد شرایط بودن غربالگری کردند، دادهها را استخراج و خطر سوگیری (bias) را ارزیابی کردند. ما اختلاف‌نظرها را از طریق بحث و اجماع‌نظر برطرف کردیم، و در صورت لزوم، یک نویسنده سوم مطالعه مروری را برای داوری اختلافات در نظر گرفتیم. ما با نویسندگان مطالعه برای درخواست اطلاعات اضافی در صورت لزوم، تماس گرفتیم. معیارهای پیامد اولیه عبارت بودند از غلظت هموگلوبین در پایان پیگیری، و نمرات کیفیت زندگی در پایان پیگیری. معیارهای پیامد ثانویه شامل فریتین سرم، حداکثر مصرف اکسیژن (که با تست ورزش قلبی‌ریوی اندازه‌گیری شد)، عوارض جانبی (درجه‌بندی شده از خفیف تا متوسط و شدید) و عفونت باکتریایی بودند. ما دادهها را برای پیامدهای پیوسته تجمیع کردیم، که بعدا آن‌ها را به صورت تفاوت میانگین (MDs) با 95% فاصله اطمینان (CIs) گزارش کردیم. ما معیارهای کیفیت زندگی را به صورت تفاوت میانگین استانداردشده (SMD) گزارش کردیم، و سپس آن‌ها را به یک معیار آشناتر، مقیاس خستگی پیپر (Piper Fatigue Scale) تبدیل کردیم. ما پیامدهای دو حالتی را با استفاده از خطرهای نسبی (RRs) تجزیه‌وتحلیل کردیم. با توجه به درجه ناهمگونی مورد انتظار، ما از یک مدل اثرات تصادفی برای تمامی پیامدها استفاده کردیم. ما این تجزیه‌وتحلیل را با بسته نرم‌افزاری Review Manager 5 انجام دادیم.
این مطالعه مروری، 11 مطالعه را با 1074 شرکت‌کننده وارد می‌کند. معیارهای پیامد که برای آن دادهها در دسترس بودند (غلظت هموگلوبین، نمرات کیفیت زندگی، فریتین سرم، حداکثر مصرف اکسیژن و عوارض جانبی خفیف تا متوسط)، در سراسر مطالعات واردشده مشابه بودند. بروز عوارض جانبی شدید در تمام مطالعات صفر بود. هیچ یک از مطالعات، عفونت باکتریایی را به‌عنوان یک معیار پیامد خاص اندازه‌گیری نکردند.
ناهمگونی قابل‌توجه نتایج حاصل از متاآنالیز را، که ناشی از جمعیت‌های مختلف بیمار، تعاریف فقر آهن، فرآورده‌های آهن و دوز مصرفی، و زمان پایان دادن به پیگیری است، تحت تاثیر قرار داد. در نتیجه، بسیاری از پیامدها با حجم نمونه‌های کوچک گروه و فواصل اطمینان گسترده، همراه با کاهش بعدی در سطح کیفیت شواهد، گزارش می‌شوند. سطح سوگیری در بسیاری از مطالعات واردشده بالا بود، که باعث کاهش بیشتر قطعیت در استحکام نتایج شد.
ما دریافتیم که درمان با آهن داخل وریدی ممکن است منجر به افزایش اندکی در غلظت هموگلوبین با اهمیت بالینی محدود در مقایسه با دارونما شود (MD؛ 3.04 گرم در لیتر؛ 95% CI؛ 0.65 تا 5.42؛ I2 = 42%؛ 8 مطالعه؛ 548 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت پائین). نمرات کیفیت زندگی (مقیاس خستگی پیپر MD؛ 0.73؛ 95% CI؛ 0.29 تا 1.18؛ I2 = 0%؛ مطالعات = 3) و حداکثر مصرف اکسیژن (MD؛ 2.77 میلی‌لیتر/کیلوگرم/دقیقه؛ 95% CI؛ 0.89- تا 6.43؛ I2 = 36%؛ 2 مطالعه؛ 32 شرکت‌کننده) با شواهدی با کیفیت بسیار پایین همراه بودند، و ما درباره نقش آهن داخل وریدی برای این معیارها هم‌چنان مطمئن نیستیم. به دلیل ناهمگونی آماری زیاد، ما نتوانستیم برآوردهای تجمیع‌شده‌ای را در پایان پیگیری برای پیامدهای فریتین سرم یا عوارض جانبی خفیف تا متوسط ارائه دهیم. در نهایت، علیرغم نتایج حاصل از متاآنالیز، شواهدی با کیفیت پایین یا بسیار پایین برای تمامی پیامدها مانع از تفسیر معنی‌داری از نتایج می‌شود که نشان می‌دهد انجام تحقیقات بیشتری مورد نیاز است. ما برای تمامی پیامدهای اصلی یک تجزیه‌وتحلیل متوالی کارآزمایی (Trial Sequential Analysis) انجام دادیم، که برای هیچ‌کدام از آن‌ها نمی‌توان گفت به اندازه اثر ( effect size) لازم رسیده‌اند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.