پیام کلیدی
- شواهد در مورد تاثیرات مصرف چربی در رژیم غذایی بر سلامت افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا نامشخص است.
سنگ کیسه صفرا چیست؟
سنگ‌های کیسه صفرا (gallstones) که با نام کله‌لیتیازیس (cholelithiasis) نیز شناخته می‌شوند، رسوباتی از مایع گوارشی حاوی مواد جامد شده مانند کلسترول و رنگدانه‌های صفراوی هستند که در صفرا (مایعی که چربی‌ها را تجزیه کرده و توسط کبد ساخته و آزاد شده و در کیسه صفرا ذخیره می‌شود) یافت می‌شوند. کلسترول (ماده‌ای شبیه چربی) در خون گردش می‌کند و تمام سلول‌های بدن حاوی کلسترول هستند. کلسترول بیش از حد می‌تواند مشکلات زیادی را برای سلامت افراد ایجاد کند. تعداد افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا به دلیل تغییرات تغذیه‌ای و سبک زندگی، پیری جمعیت، افزایش سطح چاقی، و ارتقای روش‌های تشخیص، به‌طور کلی در حال افزایش است.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما خواستیم بدانیم که تغییر مصرف چربی در رژیم غذایی برای افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا مفید است یا مضر. ما به تاثیرات مداخله بر مرگ‌ومیر، عوارض جانبی جدی، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت (معیار رضایت یک فرد از زندگی و سلامت خود)، انحلال یا کاهش اندازه سنگ‌های صفراوی، یا عوارض جانبی غیرجدی علاقه‌مند بودیم.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
بانک‌های اطلاعاتی پزشکی را برای یافتن کارآزمایی‌های بالینی افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا جست‌وجو کردیم که یک مداخله غذایی را با هدف درمان سنگ‌های صفراوی دریافت کردند.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
پنج کارآزمایی را شناسایی کردیم، اما فقط یک مورد با 69 شرکت‌کننده داده‌هایی را برای این مرور ارائه داد. این کارآزمایی در ایالات متحده آمریکا انجام شده و در سال 1986 منتشر شد. سی و هفت (54%) نفر، زن، وارد شده و همگی بزرگسال بودند. این کارآزمایی به‌طور تصادفی 69 نفر را به یک رژیم غذایی اصلاح‌شده شامل رژیم غذایی با کلسترول پائین یا رژیم غذایی اصلاح‌شده با تری‌گلیسیرید با زنجیره متوسط اضافی (نوعی چربی که ممکن است بدون صفرا راحت‌تر جذب شود) اختصاص داد و آنها را با یک رژیم غذایی استاندارد مقایسه کرد.
نتایج کلیدی
برای بیان اینکه اصلاح چربی رژیم غذایی، تاثیرات مفید، مضر یا خنثی بر پیامدهای افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا دارد، شواهد کافی وجود نداشت. یک کارآزمایی که داده‌ها را گزارش کرد، نگرانی‌های کلیدی را، از جمله اینکه اصلاح چربی رژیم غذایی بر نشانه‌های افراد مبتلا پس از غذا خوردن، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت، احتمال التهاب کیسه صفرا یا نیاز به جراحی برای برداشتن کیسه صفرا تاثیر می‌گذارد یا خیر، بررسی نکرد.
هیچ کارآزمایی در حال انجامی را نیافتیم.
منابع حمایت مالی
یک کارآزمایی که داده‌ها را گزارش داد، هیچ بودجه‌ای را دریافت نکرد که بتواند نتایج کارآزمایی را از طریق تضاد منافع دچار سوگیری (bias) کرده باشد.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
اعتماد ما به شواهد بسیار کم بود، زیرا نگران روش‌های مورد استفاده در کارآزمایی بودیم (به عنوان مثال، نحوه تخصیص شرکت‌کنندگان به درمان‌هایشان، کارآزمایی مذکور داده‌هایی را در مورد همه مواردی که به آنها علاقه داشتیم گزارش نکرد، هیچ اطلاعاتی در مورد اینکه چه کسی مداخله غذایی را ارائه داد، وجود نداشت). نتایج پژوهش‌های بیشتر می‌توانند با نتایج این مرور متفاوت باشند.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا 17 فوریه 2023 به‌روز است.
شواهد در مورد تاثیرات اصلاح چربی رژیم غذایی بر بیماری سنگ کیسه صفرا در مقابل رژیم غذایی استاندارد، اندک است. نتایج حاصل از کارآزمایی‌های بالینی تصادفی‌سازی شده را با کیفیت بالا در دست نداریم که تاثیرات اصلاح چربی و دیگر مواد مغذی دریافتی را در رژیم غذایی با پیگیری کافی بررسی کرده باشند. نیاز به انجام کارآزمایی‌هایی با طراحی خوب وجود دارد که باید شامل پیامدهای بالینی مهم مانند مرگ‌ومیر یا مورتالیتی، کیفیت زندگی، تاثیر مداخله بر انحلال سنگ‌های صفراوی، بستری شدن در بیمارستان، نیاز به مداخله جراحی و عوارض جانبی باشند.
شیوع سنگ کیسه صفرا در جمعیت‌های مختلف کمتر از 1% تا 64% متفاوت بوده و تصور می‌شود که در پاسخ به تغییرات اعمال شده در مصرف مواد غذایی و افزایش چاقی افزایش می‌یابد. برخی از افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا هیچ علامتی ندارند، اما تقریبا 2% تا 4% آنها هر سال به آن مبتلا می‌شوند که عمدتا شامل درد شدید شکم می‌شود. افراد دچار نشانه‌های بیماری، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عوارض هستند. درمان اصلی برای سنگ‌های صفراوی علامت‌دار، کوله‌سیستکتومی (cholecystectomy) است. به‌طور مرسوم، پیروی از رژیم غذایی کم‌چرب نیز برای مدیریت نشانه‌های سنگ کیسه صفرا توصیه می‌شود، اما در مورد شواهدی که این موضوع را تایید می‌کنند، تردید وجود دارد.
ارزیابی فواید و مضرات مصرف تعدیل‌شده چربی در رژیم غذایی در درمان بیماری سنگ کیسه صفرا در افرادی در هر سنی.
پایگاه ثبت کارآزمایی‌های کنترل‌شده گروه هپاتوبیلیاری در کاکرین؛ پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل‌شده کاکرین در کتابخانه کاکرین؛ MEDLINE ALL Ovid؛ Embase Ovid، و سه بانک اطلاعاتی دیگر را تا 17 فوریه 2023 جست‌وجو کردیم تا کارآزمایی‌های بالینی تصادفی‌سازی شده را با حضور افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا شناسایی کنیم. همچنین برای یافتن کارآزمایی‌های در حال انجام یا منتشرنشده، پایگاه‌های ثبت کارآزمایی‌های آنلاین و منابع شرکت‌های دارویی را تا مارچ 2023 جست‌وجو کردیم.
کارآزمایی‌های بالینی تصادفی‌سازی شده (بدون توجه به زبان، کورسازی (blinding)، یا وضعیت انتشار) را در افراد مبتلا به سنگ‌های صفراوی وارد کردیم که با استفاده از سونوگرافی یا روش‌های تصویربرداری قطعی تشخیص داده شده بودند. شرکت‌کنندگانی را کنار گذاشتیم که مبتلا به بیماری دیگری بودند که ممکن بود تحمل چربی رژیم غذایی را به خطر اندازند. کارآزمایی‌هایی را حذف کردیم که در آنها داده‌های شرکت‌کنندگان مبتلا به سنگ کیسه صفرا به‌طور جداگانه از داده‌های شرکت‌کنندگانی که سنگ کیسه صفرا نداشتند، گزارش نشدند. کارآزمایی‌هایی را وارد کردیم که دیگر مداخلات (مانند کارآزمایی‌های داروها یا دیگر اجزای رژیم غذایی (غیرچربی)) را بررسی کردند، مشروط بر آنکه گروه‌های کارآزمایی به همان نسبت دارو یا دیگر اجزای غذایی (غیرچربی) را در مداخله دریافت کرده بودند.
ما در نظر داشتیم که متاآنالیز انجام دهیم و یافته‌ها را طبق توصیه‌های کاکرین ارائه کنیم. با این حال، از آنجایی که فقط پنج کارآزمایی را شناسایی کردیم، با داده‌های نامناسب و ناکافی برای آنالیز، داده‌ها را به صورت نقل قول (narrative) توصیف کردیم.
ما پنج کارآزمایی را وارد کردیم اما فقط یک کارآزمایی بالینی تصادفی‌سازی شده (69 بزرگسال) که در سال 1986 منتشر شد، پیامدهای مورد نظر این مرور را گزارش کرد.
کارآزمایی مذکور دارای چهار گروه مداخله غذایی بود، که سه گروه از آنها مرتبط با این مرور بودند. خطر سوگیری (bias) همه کارآزمایی‌ها را در سطح بالا ارزیابی کردیم. تغییرات چربی رژیم غذایی شامل مصرف تعدیل‌شده کلسترول و مکمل تری‌گلیسیرید با زنجیره متوسط بودند. درمان کنترل، یک رژیم غذایی استاندارد بود. کارآزمایی در مورد هیچ یک از پیامدهای اولیه این مرور گزارشی را ارائه نکرد (یعنی مورتالیتی به هر علتی (all-cause mortality)، عوارض جانبی جدی، و کیفیت زندگی مرتبط با سلامت). کارآزمایی در مورد انحلال سنگ کیسه صفرا، یکی از پیامدهای ثانویه، گزارش داد. ما نتوانستیم رویکرد درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) را برای تعیین قطعیت شواهد به کار ببریم زیرا کارآزمایی وارد شده داده‌هایی را ارائه نداد که بتوان از آنها برای ایجاد تخمینی از تاثیر مداخله بر این یا هر پیامد دیگری استفاده کرد. این کارآزمایی یافته‌های خود را به صورت «عدم تاثیر قابل توجه رژیم غذایی با مقدار کم کلسترول در حضور اورسودئوکسی‌کولیک اسید (ursodeoxycholic acid) بر انحلال سنگ کیسه صفرا» بیان کرد. هیچ عارضه جانبی جدی گزارش نشد.
کارآزمایی واردشده گزارش کرد که آنها هیچ بودجه‌ای را دریافت نکردند که بتواند نتایج کارآزمایی را از طریق تضاد منافع (conflicts of interest)، دچار سوگیری کرده باشد.
هیچ کارآزمایی در حال انجامی را نیافتیم.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.