پیشینه
اسیدهای چرب با چند پیوند اشباع‌نشده با زنجیره بلند (long chain polyunsaturated fatty acids; LCPUFA) در مغز به وفور یافت شده و برای رشد و بلوغ مغز و شبکیه چشم نوزاد ضروری هستند. این اسیدهای چرب خاص شامل دوکوزاهگزانوئیک اسید (docosahexaenoic acid; DHA) است و گفته می‌شود که «ضروری» هستند زیرا بدن انسان در تولید آنها کارآمد نیست. این بدان معناست که نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، اسیدهای چرب را از رژیم غذایی مادرشان، عمدتا از روغن ماهی و ماهی‌های اقیانوسی، دریافت می‌کنند. شواهد را در مورد تاثیر مصرف مکمل LCPUFA توسط مادران شیرده بر رشد و تکامل سیستم عصبی فرزندان‌شان مرور کردیم.
ویژگی‌های مطالعه
هشت کارآزمایی بالینی تصادفی‌سازی شده را یافتیم. در مجموع 1567 زن از کشورهایی با سطح درآمد بالا در این کارآزمایی‌ها شرکت کردند. سطح کیفیت شواهد متوسط و پائین بود.
نتایج اصلی
این مرور از کارآزمایی‌ها نشان داد که مصرف مکمل رژیم غذایی LCPUFA در دوران بارداری و چهار ماه اول پس از تولد، رشد یا تکامل سیستم عصبی کودک را از نظر توانایی حل مساله یا هوش، تکامل روانی‌حرکتی، حرکتی، یا رشد زبانی بهبود نمی‌بخشد. در مورد توجه کودک در سن پنج سالگی، شواهد ضعیفی (یک مطالعه) به نفع مصرف مکمل یافت شد. سن کودکان در آخرین ارزیابی تکامل سیستم عصبی هفت سال بود. حدت بینایی کودکان در سن پنج سالگی در مقایسه با کودکان گروه کنترل مادرانی که مکمل‌های روغن سویا یا ذرت دریافت کردند، تفاوتی نداشت.
نتیجه‌گیری‌ها
در حال حاضر، شواهد غیر-قطعی برای حمایت یا رد تجویز مکمل LCPUFA برای مادران شیرده به منظور بهبود تکامل سیستم عصبی وجود دارد.
بر اساس شواهد موجود، مکمل LCPUFA به نظر نمی‌رسد که تکامل سیستم عصبی، حدت بینایی یا رشد کودکان را بهبود بخشد. در مورد توجه کودک در سن پنج سالگی، شواهد ضعیفی (یک مطالعه) به نفع مصرف مکمل یافت شد. در حال حاضر، شواهد غیر-قطعی برای حمایت یا رد تجویز مکمل LCPUFA برای مادران شیرده به منظور بهبود تکامل سیستم عصبی یا حدت بینایی نوزادان آنها وجود دارد.
اسیدهای چرب با چند پیوند اشباع‌نشده با زنجیره بلند (long chain polyunsaturated fatty acids; LCPUFA) به ویژه دوکوزاهگزانوئیک اسید (docosahexaenoic acid; DHA)، فراوان‌ترین اسیدهای چرب در مغز بوده و برای رشد و بلوغ مغز و شبکیه چشم نوزاد ضروری هستند. LCPUFAها «ضروری» تلقی می‌شوند زیرا نمی‌توانند به‌طور موثر توسط بدن انسان سنتز شده و از رژیم غذایی مادر تامین می‌شوند. اینکه مصرف مکمل LCPUFA توسط مادران شیرده برای رشد نوزادان آنها مفید است یا خیر، هم‌چنان بحث‌برانگیز باقی مانده است.
ارزیابی اثربخشی و بی‌خطری (safety) مصرف مکمل LCPUFA در مادران شیرده بر رشد شناختی و جسمانی نوزادان آنها، هم‌چنین بی‌خطری آن برای مادر و نوزاد.
پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه بارداری و زایمان در کاکرین (6 آگوست 2014)؛ CENTRAL (کتابخانه کاکرین (Cochrane Library)، شماره 8؛ 2014)؛ PubMed (1966 تا آگوست 2014)؛ EMBASE (1974 تا آگوست 2014)؛ LILACS (1982 تا آگوست 2014)؛ Google Scholar (آگوست 2014) و فهرست منابع مقالات نقل قول (narrative) و مرورهای سیستماتیک منتشر شده را جست‌وجو کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده یا کارآزمایی‌های خوشه‌ای-تصادفی‌سازی و کنترل شده که تاثیرات مکمل‌های LCPUFA را بر مادران شیرده (شامل دوره بارداری) و نوزادان‌شان ارزیابی کردند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم واجد شرایط بودن و کیفیت کارآزمایی را ارزیابی کردند، استخراج داده‌ها را انجام دادند و صحت (accuracy) داده‌ها را مورد بررسی قرار دادند.
هشت کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده را با حضور 1567 زن وارد کردیم. تمام مطالعات در کشورهایی با سطح درآمد بالا انجام شدند. طولانی‌ترین دوره پیگیری هفت سال بود.
نتایج را از طولانی‌ترین نقطه زمانی دوره پیگیری از مطالعات وارد شده گزارش می‌کنیم. به‌طور کلی، شواهدی با کیفیت متوسط وجود داشت که با استفاده از رویکرد درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) از این مطالعات برای پیامدهای زیر که پس از 24 ماهگی کودکان اندازه‌گیری شدند، ارزیابی شد: تکامل زبانی و وزن کودک. شواهدی با کیفیت پائین برای پیامدها وجود داشت: هوش یا توانایی حل مشکلات، رشد روانی‌حرکتی (psychomotor)، توجه کودک، و حدت بینایی کودک.
هیچ تفاوت قابل‌توجهی را در تکامل سیستم عصبی کودکان در پیگیری طولانی-مدت بیش از 24 ماه نیافتیم: رشد زبانی (تفاوت میانگین استاندارد شده (SMD): 0.27-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.56- تا 0.02؛ دو کارآزمایی، 187 شرکت‌کننده)؛ هوش یا توانایی حل مساله (سه کارآزمایی، 238 شرکت‌کننده؛ SMD: 0.00؛ 95% CI؛ 0.36- تا 0.36)؛ تکامل روانی‌حرکتی (SMD: -0.11؛ 95% CI؛ 0.48- تا 0.26؛ یک کارآزمایی، 113 شرکت‌کننده)؛ تکامل حرکتی (SMD: -0.23؛ 95% CI؛ 0.60- تا 0.14؛ یک کارآزمایی، 115 شرکت‌کننده)، یا در حرکات عمومی (خطر نسبی (RR): 1.12؛ 95% CI؛ 0.58 تا 2.14؛ یک کارآزمایی، 77 شرکت‌کننده، در سن 12 هفتگی). با این حال، نمرات توجه کودک در پنج سالگی در گروه کودکانی که مادران‌شان مکمل اسیدهای چرب دریافت کردند، بهتر بود (تفاوت میانگین (MD): 4.70؛ 95% CI؛ 1.30 تا 8.10؛ یک مطالعه، 110 شرکت‌کننده)). در حافظه کاری و کنترل مهاری، تفاوت معنی‌داری را به دست نیاوردیم (MD: -0.02؛ 95% CI؛ 0.07- تا 0.03؛ یک کارآزمایی، 63 شرکت‌کننده)؛ نمره مطلوب نورولوژیکی (neurological optimality) هیچ تفاوتی را نشان نداد (مقدار P: 0.55).
برای حدت بینایی کودک، تفاوت معنی‌داری وجود نداشت (SMD: 0.33؛ 95% CI؛ 0.04- تا 0.71؛ یک کارآزمایی، 111 شرکت‌کننده).
برای رشد، تفاوت معنی‌داری در قد (MD؛ 0.39- سانتی‌متر؛ 95% CI؛ 1.37- تا 0.60؛ چهار کارآزمایی، 441 شرکت‌کننده)، وزن (MD؛ 0.13 کیلوگرم؛ 95% CI؛ 0.49- تا 0.74؛ چهار کارآزمایی، 441 شرکت‌کننده)، و اندازه دور سر (MD؛ 0.15 سانتی‌متر؛ 95% CI؛ 0.27- تا 0.58؛ سه کارآزمایی، 298 شرکت‌کننده) وجود نداشت. توده چربی و توزیع توده چربی کودک بین گروه مداخله و کنترل تفاوتی را نشان نداد (به ترتیب، MD: 2.10؛ 95% CI؛ 0.48- تا 4.68؛ یک کارآزمایی، 115 شرکت‌کننده، MD: -0.50؛ 95% CI؛ 1.69- تا 0.69؛ یک کارآزمایی، 165 شرکت‌کننده).
یک مطالعه (117 نوزاد) تفاوت معنی‌داری را در آلرژی نوزاد در پیگیری کوتاه-مدت گزارش کرد (خطر نسبی (RR): 0.13؛ 95% CI؛ 0.02 تا 0.95)، اما در پیگیری میان-مدت گزارش نشد (RR: 0.52؛ 95% CI؛ 0.17 تا 1.59).
در دو کارآزمایی که افسردگی پس از زایمان را ارزیابی کردند، تفاوت معنی‌داری را پیدا نکردیم. به دلیل تفاوت در توصیف پیامد، تجمیع داده‌ها امکان‌پذیر نبود. یک مطالعه (89 زن) هیچ تفاوت معنی‌داری را بین مکمل LCPUFA و گروه کنترل در چهار هفته پس از زایمان پیدا نکرد (MD: 1.00؛ 95% CI؛ 1.72- تا 3.72).
هیچ‌گونه عوارض جانبی گزارش نشد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.